بررسی مبحث تحریف قرآن از دیدگاه پطروشفسکی در کتاب اسلام در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری دانشگاه مازندران

10.22081/jqss.2024.68301.1281

چکیده

ایلیا پاولویچ پطروشفسکی، مستشرق و مورخ روسی، با نگاهی جدید، به مباحث تحریف دربارۀ قرآن کریم پرداخته است. پطروشفسکی، با استناد بسیار به مستشرقان مشهور، همچون: نولدکه، هرشفیلد، گلدزیهر و... که درباره تحریف قرآن سخن رانده‌اند، مطالبی را عنوان کرده است که نشان از اعتقاد او به وقوع پدیدۀ تحریف در قرآن دارد. پژوهش حاضر با بررسی کتاب اسلام در ایران و با توجه بیشتر به فصل سوم آن با عنوان «قرآن» به شیوۀ توصیفی - تحلیلی به نقل‌آرایی می‌پردازد که نزدیک به نظریۀ امکان وقوع تحریف در قرآن از نگاه پطروشفسکی است و سپس با نقد و تحلیل این موارد، درصدد اثبات عدم‌تحریف قرآن کریم است. ازجمله دیدگاه های این مستشرق روسی که در پژوهش حاضر بررسی و نقد شده‌اند عبارت‌اند از: ماهیت قرآن از نگاه پطروشفسکی، جمع قرآن، ناسخ و منسوخ در قرآن، حروف مقطّعه در قرآن و حذف نام علی× از آیات قرآن. نتایج بررسی نشان می‌دهد که نظرات این مستشرق، همچون بیشتر پژوهش‌های مستشرقین، به علت عدم‌آشنایی با زبان عربی، عدم‌دسترسی به منابع اصیل و صحیح، دارای ضعف‌‌هایی ساختاری و محتوایی دربارۀ ماهیت و مفاهیم قرآن کریم است که یکی از نمودهای آن، اعتقاد به بروز تحریف در متن قرآن است. این موضوع در پژوهش پیش‌رو مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1. ابن اثیر، عزالدین. (1409ق). اسد الغابه (ج1). بیروت: دارالفکر.
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج9). بیروت: دارصاد.
    3. پطروشفسکی، ایلیا پاولیچ. (1363). اسلام در ایران (مترجم:‌ کریم کشاورز). تهران: پیام.
    4. جعفریان، رسول. (1372). اکذوبه تحریف القرآن بین الشیعه و السنه. تهران: مشعر.
    5. جوهرى، اسماعیل بن حماد الصحاح. (1376ق). تاج اللغة و صحاح العربیة (مصحح: عطار، احمد عبدالغفور، ج4). بیروت: دار العلم للملایین‏.
    6. خویی، سیدابوالقاسم. (1430ق). البیان فی تفسیر القرآن. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی&.
    7. رامیار، محمود. (1374). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
    8. رجبی، محسن. (1389). آیین قرائت و کتابت قرآن کریم در سیره نبوی. قم: بوستان کتاب.
    9. رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1397). بررسی دیدگاه‌‌های مستشرقان درباره نسخ آیات قرآن. قرآن‌پژوهی خاورشناسان، 13(25)، صص 63-88.
    10. زمانی، محمدحسن. (1395). مستشرقان و قرآن. قم: موسسه بوستان کتاب.
    11. سیوطی، جلال الدین. (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن (ج1). بیروت: دارالکتب العربی.
    12. شاکر، محمدکاظم. (2017م). مختصات روش‌‌شناختی مطالعات شرق‌‌شناسان درمورد اسلام در دوره معاصر. دومین همایش بین‌‌المللی شرق‌‌شناسی، مطالعات ایرانی و بیدل‌پژوهی.
    13. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1402ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج18). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.‏
    14. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج1، 9). تهران: ناصرخسرو.
    15. فیومی، احمد بن محمد. (1422ق). المصباح المنیر (ج2) قم: دار الهجرة.
    16. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج8). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    17. معرفت، محمدهادی. (1415ق). التمهید فی علوم القرآن (ج1). قم: موسسه النشر الاسلامی.
    18. معرفت، محمدهادی. (1377). تاریخ قرآن. تهران: سمت.
    19. معرفت، محمدهادی. (1423ق). شبهات و ردود حول القرآن الکریم. قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    20. معرفت، محمدهادی. (1428ق). صیانة القرآن من التحریف‌. قم: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید.
    21. موتسکی، هارالد. (1385). جمع و تدوین قرآن (مترجم: مرتضی کریمی‌‌نیا). هفت آسمان، شماره 32، صص 155-196.