بررسی شیوه‌شناسی تربیتی قرآن در عرصه پیرایش اخلاق فردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس

چکیده

قرآن‌کریم با به‌کارگیری شیوه‌های متنوع به پیرایش اخلاق فردی مخاطبان خود پرداخته است. رسوخ انواع رذیلت‌ها در رفتار مردمان عصر نزول ضرورت چنین نگرشی را به‌خوبی اثبات می‌کند. رویکرد اخلاقی و تربیتی قرآن موجب شد تا این کتاب در همه ادوارِ پس از نزول مرجع دستیابی به شیوه‌های تربیتی باشد. شیوه‌های بدیع قرآن با تعمیق فضایل رفتاری و معنوی، ساختار متنوعی از تربیت‌پذیری را در اختیار اندیشمندان و محققان علوم تربیتی و اخلاق قرار داده است. در پژوهش حاضر با روشی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی شیوه‌شناسی تربیتی قرآن، با نگاهی به اخلاق فردی پرداخته شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد قرآن ‌‌کریم شیوه‌های متنوع و بدیعِ تربیتی مانند انذار و تبشیر، شیوه تربیتی تجربه‌گرایانه، چهره‌پردازی تربیتی و غیره را به‌صورت پیاپی به‌کار گرفته است. همچنین قرآن با یادآوری مبانی اخلاق فردی همچون کرامت نفس و جایگاه رفیع انسانی، ارتقای تربیت دینی را پایه‌ریزی کرده است. افزون بر این، خودشناسی پایه تربیت‌پذیری و خودسازی قرار گرفته و جهاد با نفس، مسیری جهت پرورش و شکوفایی فضایل مخاطبان قلمداد شده است.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
* نهج البلاغه.
1. الهامی‌نیا، علی‌اصغر. (1385). سیره اخلاقی معصومین. قم: زمزم هدایت.
2. حر عاملی، محمد بن حسن. (1414ق). وسائل‌الشیعه الی تفصیل الشریعه. قم: انتشارات آل‌البیت(علیهم السلام).
3. دهخدا، علی‌اکبر. (1372). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
4. رحیمیان، محمدحسین؛ رهبر، محمدتقی. (1380). آیین تزکیه. قم: بوستان کتاب.
5. صانعی‌پور، محمدحسن و دیگران (1393). تحلیل ساختار کارگفت انذار در قرآن کریم. دوفصلنامه پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، 3(1). صص 39-60.
6. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1393). المیزان فی تفسیرالقرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
7. طبرسی، فضل بن حسن. (1406ق). مجمع البیان. بیروت: دار المعرفه.
8. طیب، عبدالحسین. (1369). اطیب‌البیان فی تفسیرالقرآن (چاپ دوم). تهران: انتشارات اسلام.
9. علیزاده، مهدی. (1389). اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم). قم: دفتر نشر معارف.
10. فتحعلی خانی، محمد. (1379). آموزه‌های بنیادین علم اخلاق. قم: شهریار.
11. کلینی، محمد بن یعقوب. (1375). کافی (مترجم: محمدباقر کمره‌ای، چاپ سوم). تهران: انتشارات اسوه.
12. مسعودی، علی بن حسین. (1378). مروج الذهب (مترجم: ابوالقاسم پاینده، چاپ هشتم). تهران: نشر علمی فرهنگی.
13. مصباح یزدی، محمدتقی. (1377). اخلاق در قرآن (چاپ دوم). قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی(رحمةالله).
14. مصباح یزدی، محمدتقی. (1394). فلسفه اخلاق (چاپ سوم). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمةالله).
15. مطهری، مرتضی. (1392). فلسفه اخلاق (چاپ چهل و دوم). تهران: انتشارات صدرا.
16. مکارم شیرازى، ناصر. (1368). تفسیر نمونه. قم: دار ‌الکتب‌الاسلامیه.
17. نراقی، محمدمهدی (1385). جامع السعادات (مترجم: کریم فیضی). قم: انتشارات قائم
آل محمد(صلی الله علیه و آله).