کنکاشی در «تفسیر تسنیم» و تحلیل کمی منابع مورد استناد در آن (مطالعه موردی «سوره حمد»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 'گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا

2 گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا

10.22081/jqss.2025.62451.1152

چکیده

یکی از آثار در حوزه کتب تفسیری، «تفسیر تسنیم» است؛ که محصول تحقیق، تنظیم و تدوین درس تفسیر قرآن کریم «آیت‌الله جوادی آملی» است. ازآنجاکه شناخت منابع یک اثر، کمک شایانی به فهم آن اثر می‌کند و از جمله مسائلی است که موجب افزایش بینش و محتوای علمی اثر می‌شود، در این نوشتار به تحلیل کمی منابع استفاده شده در تفسیر تسنیم و به‌صورت موردی جلد اول آن، که تفسیر سوره حمد است، پرداخته شده است و با تفکیک مواردی از جمله میزان مراجعات قرآنی و غیرقرآنی، بررسی میزان مراجعات غیرقرآنی براساس قرن وفات نویسنده، بررسی میزان مراجعات غیرقرآنی براساس مذهب نویسنده و ... بررسی شده و با استفاده از نرم افزار اکسل، جداول و نمودارهای مقایسه‌ای از هر یک ارائه شده است، سپس به تحلیل آماری منابع پرداخته شده است. در نهایت نتایجی حاصل شد ازجمله توجه ویژه علامه، به تفسیر توسط آیات قرآن است، که از بسامد بالایی برخوردار است و در میان منابع روایی نیز، توجه ایشان بیشتر به منابع شیعه بوده است، که از آن در تفسیر بهره برده‌اند و مواردی از این دست، که این نتایج می‌تواند در بررسی و شناخت این کتاب، مفید باشد و اتقان آن را مبرهن کند.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
** نهج البلاغه.
اسلامی، علی. (1388). سیر سنام معرفت قرآن. فصلنامه اسرا. شماره 1، صص 105-128.
ایازی، سیدمحمدعلی. (۱۳۷۳). المفسرون حیاتهم و منهجهم. تهران: مؤسسه چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
تهرانی، آقابزرگ. (1403ق). الذریعة الی تصانیف الشیعه (ج3، 4، 15). بیروت: دارالاضواء.
جرداق، جورج. (1390ق). الامام علی صوت العدالة الانسانیة (ج1). بیروت: دار مکتبة
الحیاة.
جوادی آملی، عبدالله. (1378). تفسیر تسنیم (ج1). قم: اسراء.
الحسینی الخطیب، السید عبدالزهراء. (1409ق). مصادر نهج البلاغة وأسانیده (ج1). بیروت: دار الزهراء.
خمینی، روح الله. (1363ق). کشف الاسرار. قم: بی‌نا.
رشاد، علی‌اکبر. (1380). دانشنامه امام علی (ج12). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عروسی حویزی، عبدعلی. (1383ق). نور الثقلین (ج1). قم: مطبعه العلمیه.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1373). مبانی و روشهای تفسیر قرآن. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قمی، عباس. (1388). مفاتیح الجنان (مترجم: حسین انصاریان).  قم: دار العرفان.
قندوزی، سلیمان بن ابراهیم. (1416ق). ینابیع الموده (ج1، 2، به کوشش: علی جمال اشرف). تهران: نشر اسوه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بِحارُالاَنوار الجامِعَةُ لِدُرَرِ أخبارِ الأئمةِ الأطهار (ج1). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مصطفوی، سیدجواد. (1386). رابطه نهج‌البلاغه و قرآن. قم: بنیاد نهج‌البلاغه.
مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه (ج1). تهران: دارالکتب الاسلامیه.