فتنه و راهکارهای غلبه بر آن از دیدگاه نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قم

2 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

10.22081/jqss.2024.68930.1295

چکیده

چکیده
یکی از موضوعاتی که از ابتدای تاریخ اسلام، توجه افراد را به خود جلب کرده است مسئله فتنه است. فتنه، حرکتی پیچیده، پنهان و خشن علیه ارزش‌ها و سنت‌های صالح جامعه اسلامی است که موجب تخریب بافت اخلاقی و شبهه‌آفرینی در جامعه شده و بر سیر تاریخی جامعه اثر منفی گذاشته و جامعه را به سوی ضلالت و گمراهی می‌کشاند. قرآن با نکوهش بسیار فتنه، آن را شدیدتر و بزرگتر از قتل (سوره بقره، آیات 191 و 217)‏ معرفی می‌کند. شدت و بزرگی فتنه در قرآن، موجب طرح این پرسش می‌شود که فتنه چیست و در جامعه چه اثری می‌گذارد؟. ازآنجاکه مسئله فتنه، در زمره مسائل پیچیده به‌شمار می‌رود، بیداری و بصیرت هنگام فتنه از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. یکی از بارزترین ویژگی‌های فتنه که انسان‌ها را سخت در ابهام فرو می‌برد این است که در فتنه، حق و باطل با یکدیگر مخلوط می‌شوند و درنتیجه تشخیص حق از باطل با سختی روبه‌رو شده و این موضوع فرونشاندن آتش فتنه را دشوار کرده و می‌تواند افرادی را گمراه نماید. نگاه به فتنه‌های گذشته و عبرت‌گیری از آنها راه‌حل خوبی برای گرفتار نشدن در دام فتنه‌های پیشه‌رو است. در این مقاله تلاش شده است از دیدگاه امیرمؤمنان علی(ع) موضوع فتنه مورد بررسی قرار گرفته و نیز از دیدگاه آن حضرت راهکارهایی جهت برون‌رفت از آن مطرح شود. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای ضمن بیان معنای لغوی و اصطلاحی فتنه، مصادیقی از فتنه بیان شده و به وظایف در شرایط فتنه اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    ** نهج‌البلاغه (ترجمه دشتی و شهیدی)

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم‏. (1408ق). لسان العرب (ج10). بیروت: دار احیا التراث العربی.
    2. ابن موسی، هارون. (1409ق). الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم. بغداد: دائره الاثار و التراث.
    3. ابن میثم بحرانی. (1417ق). شرح نهج‌البلاغه (ج1). مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
    4. جعفری، محمدتقی. (1398). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه (ج9). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    5. جوادی آملی، عبدالله. (1391). مفاتیح الحیاة. قم: اسراء.
    6. خامنه‌ای، سیدعلی. (02/06/1378). بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای ir/g54874.
    7. خامنه‌ای، سیدعلی. (02/07/1388). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای ir/u48682.
    8. خامنه‌ای، سیدعلی. (15/07/1388). بیانات در دیدار عمومی مردم چالوس و نوشهر. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای ir/d00380.
    9. دامغانی، ابوعبدالله. (1412ق). الوجوه و النظائر لالفاظ کتاب الله العزیز. قاهره: وزارت اوقاف.
    10. راغب اصفهانى، حسین. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن‏. دمشق -بیروت: ‏دارالعلم - الدار الشامیة
    11. شاه‌علی، احمدرضا. (1390). محرک‌های اجتماعی پیشبرد فتنه در جنگ نرم از دیدگاه حضرت علی×. نشریه مطالعات قدرت نرم، پیش شماره (3)، صص 191- 163.
    12. شرتونى، سعید. (1992م). اقرب الموارد (ج2). بیروت: مکتبة البنان.
    13. طبیعی، منصور. (1381). کالبد شکافی فتنه. تهران: سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی دفتر سیاسی.
    14. غفوری چرخابی، حسین. (1383). فتنه از دیدگاه امام علی در نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات قداست.
    15. فراهیدى، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین‏ (ج8). قم: انتشارات هجرت‏
    16. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1415ق). القاموس المحیط (ج4). بیروت: دارالکتب العلمیة.
    17. فیض الاسلام، علی نقی. (1365ق). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. تهران: بی‌نا.
    18. کلینی. محمد بن ‌یعقوب. (1393). الکافی ( ج5، مترجم: حسین استادولی). تهران: دارالثقلین.
    19. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    20. مصطفوى، حسن. (1360). ‏التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ج9). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.‏
    21. مغربی، نعمان بن محمد. (1385ق). دعائم الاسلام (ج2). قم: مؤسسة آل البیت‏.