مروری انتقادی به عملکرد تفسیر تسنیم در نقد آرای مفسّران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس پژوهش مؤسسه آموزش عالی ائمه اطهار ع و دانشجوی دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران،

2 استادیار، دانشکده الهیات ،دانشگاه میبد ،یزد ، ایران.

10.22081/jqss.2025.69840.1327

چکیده

چکیده
تفسیر تسنیم، نگارش آیت‌الله جوادی آملی، ازجمله تفاسیر اجتهادی و روش آن به‌طور عمده قرآن به قرآن است. نویسنده این أثر، تمام تلاش خود را به عمل آورده تا تفسیری مستدّل و روش‌مند از آیات کریمه عرضه کند و در این راستا به دیدگاه‌های دیگر مفسّران عنایت ویژه‌ای داشته، به‌طوری که در مواردی این آرا را نقد کرده است. نوشتار حاضر با روش تحلیلی - انتقادی و پژوهشی سامان یافته و نگارند‌گان این پژوهش معتقدند که برخی نقدهای تفسیر تسنیم بر دیگر مفسّران خالی از اشکال نبوده و قابل خدشه است. نتیجه پژوهش نشانگر آن است که نقدهای آیت‌الله جوادی آملی، درپاره‌ای موارد نیازمند متمّم بوده و در برخی موارد قابل نقد است که عبارتند از: عدم‌توجه جامع به دیدگاه‌های مفسّر، پذیرش نظر شاذ، قبول خبر واحد در امور مهم، استفاده‌نکردن از جواب نقضی، ناقص بیان‌کردن دیدگاه‌های مفسّران، نقد بر خلاف ظاهر آیات، عدم‌اتحاد در سخن و اثبات احکام شرایع سابقه.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    ** نهج‌البلاغة، (1414ق)، محقق: صبحی صالح. قم: هجرت.

    1. ابن بابویه، محمد. (1362). الخصال (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    2. ‏‫بابائی، علی‌اکبر. (1395). قواعد تفسیر قرآن (چاپ دوم). تهران: سمت.
    3. بیات، محمدحسین؛ محققی، حسین. (1399). تحلیل روش‌شناختی نقدهای علامه جوادی آملی در خصوص آیه مباهله بر تفسیر المنار، پژوهش های تفسیر تطبیقی، شماره 11،
      صص 19- 42.
    4. بیات، محمدحسین؛ محققی، حسین. (1399). تحلیل نقدهای علامه جوادی آملی در تفسیر تسنیم بر آرای تفسیری رشید رضا در المنار، پژوهش‌های قرآنی، شماره 96، صص 89 -112.
    5. ‏‫تفلیسى‏، حبیش بن ابراهیم‏. (1371ش). وجوه قرآن‏ (ج1). تهران: دانشگاه تهران.
    6. ‏‫جوادی آملی، عبدالله . (1396). تسنیم (ج 44، محقق: حسین اشرفی). قم: مرکز نشر اسراء.
    7. جوادی آملی، عبدالله. (1378). تسنیم (ج 2، محقق: علی اسلامی). قم: مرکز نشر اسراء.
    8. ‏‫جوادی آملی، عبدالله. (1390). تسنیم (ج 23، محقق: حیدرعلی ایوبی و دیگرا). قم: مرکز نشر اسراء.
    9. ‏‫جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۹/ الف‌). تسنیم (ج 19، محقق: سعید بند علی و دیگران). قم: مرکز نشر اسراء.
    10. ‏‫جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۹/ ب‌). تسنیم (محقق: حسین شفیعی و دیگران). قم: مرکز
      نشر اسراء.
    11. ‏‫جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۳). تسنیم (ج 23، محقق: محمد حسین الهی زاده). قم: مرکز نشر اسراء.
    12. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۴). تسنیم (ج 26، محقق: حسین اشرفی و دیگران). قم: مرکز نشر اسراء.
    13. ‏‫حسکانی، عبید الله بن عبد الله‏. (1411ق). شواهد التنزیل‏ (محقق: محمدباقر محمودی). تهران: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
    14. ‏‫حلی، حسن بن یوسف‏. (1382). کشف المراد (محقق: جعفر سبحانى تبریزى). قم: موسسه امام صادق×.
    15. ‏‫خویی، سیدابوالقاسم‏. (1430ق). البیان. قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئی‏.
    16. ‏‫راغب اصفهانى‏، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار الشامیة.
    17. ‏‫زمخشری، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏ (ج2، چاپ سوم). بیروت: دارالکتاب العربی‏.
    18. ‏‫سبحانی تبریزی، جعفر. (1390). منشور جاوید (ج4). قم: مؤسسه امام صادق.
    19. شاهرودی، محمدرضا. (1400). روش‌شناسی نقد آرای مفسران در تفسیر تسنیم، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 18، صص 133- 146.
    20. ‏‫طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن‏ (ج4، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    21. ‏‫طبرانی، سلیمان بن أحمد. (1404ق). المعجم الکبیر (ج12، چاپ دوم، محقق: حمدی بن عبدالمجید السلفی). موصل: مکتبة العلوم والحکم.
    22. ‏‫طبرانى‏، سلیمان بن احمد. (2008م). التفسیر الکبیر (ج20). اربد: دار الکتاب الثقافی‏.
    23. ‏‫طبرسی، فضل بن حسن. (1372)‏. مجمع البیان (ج3، چاپ سوم). تهران: ناصر خسرو.
    24. ‏‫طبری، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان (ج5). بیروت: دار المعرفة.
    25. ‏‫طوسی، خواجه نصیرالدین. (1405ق). تلخیص المحصل (چاپ دوم). بیروت: دار الأضواء.
    26. ‏‫طوسی، محمد بن الحسن‏. (1414ق). امالی. قم: دار الثقافة.
    27. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان‏ (ج3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    28. ‏‫فخررازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر) (ج1، 2، 3، 11، 12، 13، 16، 25، چاپ سوم) بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
    29. ‏‫فیومی، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر (چاپ دوم). قم: دار الهجرة.
    30. ‏‫کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج1، 2، محقق: على‌اکبر غفاری و دیگران، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    31. ‏‫مجلسی، محمدباقر‏. (1403ق). بحارالأنوار (ج24، چاپ دوم). بیروت: دار إحیاء
      التراث العربی‏.
    32. ‏‫مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار‏ (ج21، چاپ هفتم). تهران: صدرا.
    33. ‏‫مظفر، محمدرضا. (1430ق). اصول الفقه (ج3، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    34. ‏‫مغنیه‏، محمد جواد. (1424ق). التفسیر الکاشف‏ (ج2). قم: دار الکتاب الإسلامی‏.
    35. ‏‫مکارم شیرازى‏، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج3، چاپ دهم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    36. ‏‫واحدی، على بن احمد. (1416ق). الوسیط (ج2). قاهره: وزارة الاوقاف.
    37. یدالله‌پور، بهروز. (1387). تفسیر تسنیم در ترازوی نقد، کتاب ماه دین مهر، شماره 132،
      صص 8-17.