نقش روش تطبیق تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان از منظر امام‌خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‏ای مدظله‌العالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پزوهشگاه امام صادق علیه السلام

10.22081/jqss.2025.70281.1342

چکیده

چکیده
یکی از راه‌های پیشنهاد شده برای تولید علوم انسانی- اسلامی و بومی، مراجعه به قرآن کریم است؛ براین‌اساس مسئله مقاله حاضر، روش‌شناسی تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان از منظر امام خمینی(ره)  و آیت‌الله خامنه ‏ای مدظله‌العالی است. براساس دیدگاه امام خمینی(ره)  و آیت‌الله خامنه‏ ای، دست‌کم سه روش برای تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان قابل استنباط است؛ مبنای متدانی، مبنای متعارف و مبنای متعالی. این سه مبنا، تولید سه مدل علوم انسانی را در پی دارد که می‏توان آنها را علوم انسانی متدانی، علوم انسانی متعارف و علوم انسانی قرآن‌بنیان متعالی نامید. نقطه شروع علوم انسانی قرآن‌بنیانِ متعالی، پذیرش مرجعیت علمی قرآن و قیام علمی لله و در ادامه به‌کاربستن «روش تطبیق» است. تطبیق به این معناست که براساس مقصد قرآن، وضعیت موجود انسان و جامعه را به قرآن عرضه کنیم و قوت‌ها و ضعف‌هایش را دریابیم و راه برون‌رفت و وضعیت مطلوب را نشان دهیم؛ از این راه است که قرآن به علوم انسانی راه می‏یابد. این روش، با همین نام توسط امام خمینی(ره)  و آیت الله خامنه ‏ای، عرضه تبیین و به‌کار گرفته شده است. این مقاله با استفاده از روش دلالت، که در دانش منطق تبیین شده است، دیدگاه امامین انقلاب را در تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان عرضه می‏نماید.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    ** نهج‌البلاغه

    1. آملى، سیدحیدر. (1422ق). تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم (ج‏2). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏.
    2. احسانی، محمد. (1393). مبانی تربیت عقلانی از منظر قرآن کریم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    3. امام خمینی، سیدروح الله. (1370). آداب الصلوة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&، چاپ بیستم.
    4. امام خمینی، سیدروح الله. (1377). ش‍رح‌ چ‍ه‍ل‌ ح‍دیث‌‏. ت‍ه‍ران: مؤس‍س‍ه‌ ت‍ن‍ظیم‌ و ن‍ش‍ر آث‍ار ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی&.
    5. امام خمینی، سیدروح الله. (1378). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(تمامی 21 جلد).
    6. امام خمینی، سیدروح الله. (1381). تقریرات فلسفه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى&.
    7. امام خمینی، سیدروح الله. (1388). تفسیر سوره حمد. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى&، چاپ یازدهم.
    8. انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن (ج1). تهران: سخن.
    9. تولایی، روح اله؛ زمردی انباج، مهسا. (1402). چیستی و چگونگی تحول علوم انسانی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای با استفاده از روش تحلیل مضمون، فصلنامه مطالعات راهبردی انقلاب اسلامی، 1(3)، صص 1- 24.
    10. خامنه‏ای، سیدعلی. (1399). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، تهران: انتشارات مؤسسه ایمان جهادی؛ صهبا، نسخه دیجیتالی، قابل دسترسی در: https://sahba.ir/download/tarhekoli
    11. خامنه‏ای، سیدعلی. (1402). تفسیر سوره حشر. تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
    12. خامنه‏ای، سیدعلی. (16/11/1398). بیانات امام خامنه‏ای در دیدار اقشار مختلف مردم، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=44827
    13. خامنه‏ای، سیدعلی. (19/11/1400). بیانات امام خامنه‏ای در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49572
    14. خامنه‏ای، سیدعلی. (20/7/1390). بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه‌، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17510
    15. خامنه‏ای، سیدعلی. (21/12/1393). بیانات امام خامنه‏ای در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29151
    16. خامنه‏ای، سیدعلی. (22/1/1369). بیانات امام خامنه‏ای در دیدار اعضای حزب وحدت اسلامی افغانستان‌، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2292
    17. خامنه‏ای، سیدعلی. (28/7/1388). بیانات امام خامنه‏ای در دیدار جمعی از بانوان قرآن‌پژوه کشور، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8259
    18. خامنه‏ای، سیدعلی. (29/7/1389). بیانات در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10357
    19. خامنه‏ای، سیدعلی. (8/6/1388). بیانات امام خامنه‏ای در دیدار اساتید دانشگاه‌ها، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7959
    20. خسروپناه، عبدالحسین. (1381). قلمرو دین. قم: مرکز مطالعات و پژوهشهای حوزه علمیه قم.
    21. رجایی، محمد سرور. (3/1/1396). پیامدهای تجاوز شوروی به افغانستان، خبرگزاری میزان: https://www.mizanonline.ir/fa/news/280015
    22. رجبی، ابوذر. (1400). سنجش تحلیلی انتظارات مقام معظم رهبری ناظر به تحول علوم انسانی قرآن بنیان با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب، قرآن و علم، 15(29)، صص 105- 134.
    23. سروش، عبدالکریم. (1378). بسط تجربه نبوی. تهران: صراط.
    24. غفاری، مجتبی. (1395). چرایی، چیستی و چگونگی علوم انسانی قرآن بنیان از منظر رهبر معظم انقلاب، همایش علوم انسانی قرآن‌بنیان: چیستی، چرایی و چگونگی.
    25. لک‏زایی، رضا. (1397/الف). جایگاه قرآن در روش‌شناسی تولید علوم انسانی متعالی با تأکید بر اندیشه‏ی امام خمینی، سیاست متعالیه، سال 6، شماره 23، زمستان. صص 7- 26.
    26. لک‏زایی، رضا. (1399). بازخوانی کاربست قرآن مجید در انقلاب اسلامی با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، فصلنامه حکومت اسلامی؛ 25(97). صص 27- 48.
    27. محقق، جواد. (1401). راهکارهای تحول و اسلامی‌سازی علوم انسانی در اندیشه رهبر معظم انقلاب و آیت الله مصباح یزدی، معرفت، دوره13، شماره10، صص 87 - 99.
    28. ملکی تبریزی، جواد. (1365). رساله لقاء الله. ته‍ران: ف‍ی‍ض ‌‌کاشانی‏‫.
    29. مورگنتا، هانس جی. (1384). سیاست میان ملت‏ها (مترجم: حمیرا مشیرزاده). تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل، چاپ سوم.