ویژگی‌های فاعلی، قابلی و محتوایی وحی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم. ایران.

چکیده

به باور مسلمانان، قرآن کریم مهم‌ترین منبع آموزه‌های اسلام و تنها کتاب آسمانی و وحی فرودآمده است که بدون هرگونه تغییر و تحریف بر جای مانده است؛ ازهمین‌رو تبیین وحی و شناساندن زوایای مختلف این کتاب آسمانی، همواره در کانون توجه و پژوهش اندیشمندان مسلمان قرار داشته است. به‌رغم این اهتمام، در دهه‌های اخیر، شماری از خاورشناسان به تبع برخی فیلسوفان و متکلمان مسیحی، تحلیل‌ها و تفسیرهایی درباره وحی ارائه کرده‌اند که بسیاری از آنها به انکار وحی می‌انجامد. با غرض بیان حقیقت وحی و روشن‌شدن صحت و سقم تفسیرهای ارائه‌شده از سوی خاورشناسان و متکلمان مسیحی درباره وحی و بدون اینکه به این تحلیل‌ها پرداخته شود، به سراغ قرآن رفته و این سؤال را به قرآن کریم عرضه کرده‌ایم که این کتاب آسمانی چه ویژگی‌هایی برای فاعل، قابل و محتوای وحی بیان کرده است. از رهگذر این جستار که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، به این نتیجه می‌رسیم که وحی از منظر فاعلی منشائی بیرونی دارد، از منظر قابلی ویژگی‌هایی همچون شایستگی، علم و استشعار و عصمت از خطا دارد و از منظر محتوایی مشتمل هدایت بشر در بعد عقیده، اخلاق و عمل است. نتایج به‌دست‌آمده نادرستی بسیاری از تحلیل‌های ارائه‌شده از وحی را آشکار می‌کند. اشراف بر مباحث یادشده زمینه پذیرش تحلیل‌های مستشرقان را منتفی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1. آملی، حیدر. (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    2. ابن سینا. (1405ق). الشفاء [الهیات: الطبیعیات: المنطق] (به کوشش: الاب قنواتی و دیگران). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
    3. امینی، ابراهیم. (1377). وحی در ادیان آسمانی. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    4. جوادی آملی، عبدالله. (1385). وحی و نبوت در قرآن. قم: اسراء.
    5. حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    6. ربانی گلپایگانی، علی. (1391). وحی نبوی: بررسی نقش پیامبر در پدیده وحی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندشه اسلامی.
    7. رشیدرضا. (1408ق). الوحی المحمدی. قاهره: الزهراء للاعلام العربی.
    8. سبحانی تبریزی، جعفر. (1420ق). الالهیات. قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام)).
    9. سجادی، جعفر. (1379). اندیشه‌های اهل مدینه فاضله. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
    10. صبحی صالح. (1415ق). ترجمه نهج البلاغه. تهران: دار الاسوه.
    11. صدر المتألهین. (1987م). الاسفار الاربعة (الحکمة المتعالیه). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    12. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1386). قرآن در اسلام (به کوشش: سیدهادی خسروشاهی). قم: بوستان کتاب.
    13. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    14. طبرسی، فضل بن حسن‏. (1415ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: اعلمی.
    15. طوسی، نصیرالدین. (1373). اخلاق ناصری. تهران: خوارزمی.
    16. عبده، محمد. (1966م). رسالة التوحید. دارالکتاب العربی.
    17. عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق). کتاب التفسیر (محقق: سیدهاشم رسولى محلاتى). تهران: چاپخانه علمیه.‏
    18. قمى، على بن ابراهیم. (1368). ‏تفسیر قمى (محقق: سیدطیب موسوى جزایرى، چاپ چهارم). قم: دار الکتاب‏.
    19. قمى‏، قاضى سعید. (1415ق). شرح توحید الصدوق. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.‏
    20. کلینی، محمد بن یعقوب. (1375). الکافی (به کوشش: علی‌اکبر غفاری). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    21. مازندرانی، محمدصالح. (1421ق). شرح اصول کافی (به کوشش: سیدعلی عاشور). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    22. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
    23. مطهری، مرتضی. (1372). مجموعه آثار‏. تهران: انتشارات صدرا.
    24. مفید (الف)، محمد بن ‌نعمان. (1413ق). تصحیح الاعتقاد بصواب الانتقاد. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
    25. مفید (ب)، محمد بن ‌نعمان. (1413ق). المسائل العکبریة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.