گونه‌شناسی قرآنی شخصیتی و اجتماعی جامعه بنی‌اسرائیل و تأثیر آن در انسجام اجتماعی و تولید نظام دینی در دوران حضرت موسی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و تفسیر دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم کرمانشاه. ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات عرب دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم کرمانشاه. کرمانشاه، ایران

3 کارشناسی ارشد دانشکده علوم قرآنی دانشگاه کرمانشاه. کرمانشاه، ایران.

چکیده

خداوند متعال پیامبران را برای هدایت و تربیت بشر برانگیخته و قرآن کریم بهترین منبع برای بازشناسی مسیر دعوت انبیا و گونه‌شناسی تعامل اقوام با ایشان است. نخستین اقدام انبیا برقراری ارتباط با جامعه زمان خود بوده و ویژگی‌‌های شخصیتی و اجتماعی افراد جامعه، نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده است؛ ازاین‌رو می‌توان موفقیت دعوت انبیا و دستیابی به جامعه‌‌ای منسجم و هدفمند را محصول رویکرد برخاسته از روحیات شخصیتی و اجتماعی افراد جامعه به پیامبران دانست؛ بدین جهت پژوهش حاضر تلاش دارد تا گونه‌‌شناسی شخصیتی و اجتماعی جامعه بنی‌اسرائیل و تأثیر آن بر مسئله انسجام اجتماعی و تولید نظام دینی از منظر قرآن کریم را بررسی کند که با روش توصیفی- تحلیلی دریافته است بنی‌‌اسرائیل مردمانی با ویژگی‌‌های شخصیتی مانند دنیادوستی، اطاعت‌ناپذیری، نژادپرستی و ویژگی‌‌های اجتماعی مانند تمرّد گروهی، اعمال نظر در احکام الهی، عدم پایبندی به تعهدات اجتماعی، در عدم تحقق دعوتی موفق، جامعه‌‌ای منسجم و تولید نظام دینی در دوره حضرت موسی× تأثیر مستقیم و فراوانی داشته‌‌اند؛ مسئله‌‌ای که می‌‌تواند هر جامعه بشری را با وجود داشتن زیرساخت‌‌های اساسی، کتاب وحیانی و پیامبر الهی، از دستیابی به یک جامعه دینی منسجم و نظام دینی پیشرو باز دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    * نهج البلاغه

    1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (محقق: جمال الدین میر دامادی). بیروت: دارصادر.
    2. احمدی‌پرتو، محمدتقی. (1399). بررسی الگوی مقاومت بنی اسرائیل در فرایند نهادینه‌سازی گفتمان صبر در جامعه اسلامی. مطالعات علوم قرآن، 2(4)، صص ۱۳۵ – ۱۶۴.
    3. ازهرى، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    4. باقری، فاطمه؛ صدیق اورعی، غلامرضا و یوسفی، علی. (1394). تعهد اجتماعی مفهوم جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری. فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، 2(10)، صص 108-144.
    5. بستانى، فؤاد افرام. (1375). فرهنگ ابجدى (مترجم: رضا مهیار). تهران: نشر اسلامی.
    6. توفیقی، حسین. (1397). آشنایی با ادیان بزرگ. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگا‌‌ها (سمت).
    7. دهخدا، علی‌اکبر. (1342). لغت‌‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
    8. رضایى اصفهانى، محمدعلى. (1387). قرآن مهر. قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن.
    9. اتکینسون، ریتاال؛ اتکینسون، ریچاردسی؛ بم، داریل؛ اسمیت، ادوارد و نولن‌هوکسما، سوزان. (1388). زمینه روا‌ن‌شناسی هیلگارد (مترجمان: محمدنقی براهنی؛ مهدی محی‌الدین‌بناب؛ بهروز بیرشک؛ مهرناز شهرآرای؛ نیسان گاهان؛ رضا زمانی و مهرداد بیک). تهران: انتشارات رشد.
    10. زکی، محمد علی. (1395). «انسجام اجتماعی دانشجو و دانشگاه در ایران»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 10(4)، صص54-87.
    11. زمخشری، محمود بن عمر بن محمد. (1386). مقدمة الأدب. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
    12. صالحی امیری، سیدرضا. (1388). انسجام ملی و تنوع فرهنگی. تهران: مجمع مصلحت تشخیص نظام مرکز تحقیقات استراتژیک.
    13. صدیق سروستانی، رحمت‌الله. (1385). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی)، تهران: انتشارات آن.
    14. طائب، مهدی. (بی‌تا). تبار انحراف. بی‌جا، بی‌نا.
    15. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان (مترجم: محمدباقر موسوی). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    16. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    17. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن. (1375). ترجمه تفسیر جوامع الجامع. مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى.
    18. طریحى، فخرالدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین. تهران: نشر مرتضوی.
    19. عمید، حسن. (1364). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
    20. قرائتی، محسن. (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌‌هایی از قرآن.
    21. کرول وید، کرول تاوریس و همکاران. (1397). روان‌شناسی عمومی (مترجمان: هامایاک آوادیس یانس، ویراستار: محمد دهقانی). تهران: انتشارات رشد.
    22. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب اسلامیه.
    23. گیلانی، عبدالرزاق. (1385). ترجمه مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه منسوب به امام صادق(علیه السلام). تهران: پیام حق.
    24. مغنیه، محمدجواد. (1424ق). التفسیر الکاشف. قم: دارالکتاب الاسلامیه.
    25. مکارم شیرازى، ناصر و همکاران. (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    26. نراقی، احمد. (1387). معراج السعاده. تهران: خاتم الانبیا.
    27. نظری، نصراله. (1390). انسجام اجتماعی از منظر قرآن کریم، فصلنامه پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، 2(5)، صص 27-36.
    28. یوسفی، علی؛ فرهودی‌زاده، مارینا و لشکری دربندی مرضیه. (1391). فشار هنجار تعهد اجتماعی در ایران. جامعه‌شناسی کاربردی، 21(46)، صص 172-192.