بررسی فطرت بالفعل و بالقوه از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی و شهید مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرسی معارف اسلامی - اخلاق، دانشگاه قران و حدیث، پردیس تهران.

چکیده

فطرت را بیشتر اندیشمندان اسلام پذیرفته‌اند؛ زیرا مستند به ادله قرآنی و روایی است. فطریات از موضوعات مشترک میان‌رشته‌‌ای در بین بسیاری از رشته‌‌های علوم انسانی است. یکی از ابعاد فطرت، ثبات فطرت و بررسی فطرت بالقوه و فطرت بالفعل است. موضوع مورد پژوهش در مقاله حاضر عبارت است از اینکه آیا فطرت بالقوه است یا بالفعل. این دو با هم تفاوتی اساسی دارند که منجر به چندین تفاوت دیگر در حوزه‌‌های مختلف فرهنگی، تربیتی و اخلاقی می‌‌شود. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و با تطبیق دیدگاه‌‌های شهید مطهری و آیت‌الله جوادی آملی انجام گرفته است. با فرض اینکه در فطرت بالقوه، بالفعل‌شدن آن بستگی به محیط دارد و در فطرت بالفعل، محیط می‌‌تواند آن را از کار بیندازد، ویژگی‌‌ها و ابعاد و نتایج هرکدام از فرضیه‌‌ها بررسی شد و با تأکید بر این مبنا که معلمِ فطرت خود خدا است و محیط موجب غفلت از آن می‌‌شود و کار پیامبر و مربیان در تربیت انسان‌‌ها تذکر و غفلت‌زدایی است، فرض فطرت بالفعل قوت گرفت.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌اثیر، مبارک. (1364). النهایه فی غریب الحدیث والاثر (محقق: طاهر احمد الزاوی). قم: موسسه اسماعیلیان.
    2. جوادی آملی، عبدالله. (1375). فلسفه حقوق بشر. قم: نشر اسراء.
    3. جوادی آملی، عبدالله. (1383). تفسیر تسنیم (چاپ دوم). قم: اسراء.
    4. جوادی آملی، عبدالله. (1386). فطرت در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
    5. شاه‌آبادی، محمدعلی. (1387). رشحات البحار (مترجم: زاهد ویسی). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    6. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1372). المیزان فی التفسیر القرآن. تهران: دارالمکتب الاسلامیه.
    7. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1384). اصول فلسفه و روش رئالیسم با مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
    8. فیاضی، غلامرضا. (1390). علم النفس فلسفی. قم: انتشارات موسسه آموزشی امام خمینی(ره).
    9. مطهری، مرتضی. (1362). تعلیم و تربیت. تهران: الزهراء.
    10. مطهری، مرتضی. (1370). امدادهای غیبی. تهران: صدرا.
    11. مطهری، مرتضی (1374). مجموعه آثار (ج3). تهران: انتشارات صدرا.
    12. مطهری، مرتضی. (1379). مجموعه آثار (ج2، چاپ نهم). تهران: انتشارات صدرا.
    13. مطهری، مرتضی. (1383). فلسفه تاریخ. تهران: صدرا.
    14. مطهری، مرتضی. (1386). فطرت. تهران: صدرا.
    15. مطهری، مرتضی. (1398). مجموعه آثار (ج32). تهران: صدرا.
    16. مطهری، مرتضی. (1399). مجموعه آثار (ج7). تهران: صدرا.
    17. مطهری، مرتضی. (بی‌تا). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی. تهران: صدرا.