بررسی و نقد نگاه EQ (دائرة‌المعارف قرآن لیدن) به متن قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

چکیده

از مباحث مهم و مطرح در علوم قرآنی که ارتباط وثیقی با وحیانیت قرآن دارد، مبحث متن قرآن است. وحیانی‌بودن متن قرآن اقتضا دارد که این متن از جهت صورت، فصیح، بلیغ، زیبا و منسجم باشد و از جهت محتوا، ژرف، هماهنگ و بدون تناقض باشد. به دلیل اهمیت این بحث و پیوند آن با وحیانی‌بودن قرآن، خاورشناسان در آثار خود به تفصیل به آن پرداخته‌اند و متن قرآن را از جهت ساختار ادبی و پیوستگی و انسجام مفهومی و از جهت سازگاری محتوای آیات با یکدیگر و با علوم تجربی بررسی کرده‌اند.
این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای تدوین شده است، در آغاز به طرح مسئله پرداخته و سپس به آرای خاورشناسان و نویسندگان EQ در این موضوع پرداخته است؛ در مرحله سوم میان دیدگاه خاورشناسان پیشین و دیدگاه نویسندگان EQ مقایسه‌ای انجام داده است و در پایان به نقد نگاه خاورشناسان درباره متن قرآن پرداخته است، و به این نتیجه رسیده که برخی مقالات EQ به دلیل مسلمان‌بودن نویسندگانش، رویکردی بی‌طرفانه و مناسب دارند؛ ولی عمده مقالاتِ پایه و اساسی که به قلم خاورشناسان نگاشته شده اند، راه خاورشناسان پیشین را پیموده‌اند و با پیش‌فرض غیروحیانی‌بودن قرآن، موضوع متن قرآن را پی گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
1. آلوسی، محمود. (1314ق). بلوغ الارب. بیروت: دار الکتب العلمیه.
2. ابن‌هشام، عبدالملک. (بی‌تا). السیره النبویه (ج1 و 2). بیروت: دار المعرفه.
3. بلاطه، عیسی. (1394). دایرة‌‌المعارف قرآن (مترجم: مهرداد عباسی). تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
4. جوادی آملی، عبدالله. (1378). تفسیرتسنیم. قم: اسراء.
5. خویی، ابوالقاسم. (1366). البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات کعبه.
6. ژیلیو، کلود. (1394). دایرةالمعارف قرآن (مترجم: نصرت نیل‌ساز). تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
7. طباطبایی، محمدحسین. (1393ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: اعلمی.
8. قاضی، وداد. (1392). دایرةالمعارف قرآن (مترجم: نصرت نیل‌ساز). تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
9. لانداو، آلا. (1393). دایرةالمعارف قرآن (مترجم: جلیل پروین). تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
10. مظفر، محمدرضا. (1412ق). اصول الفقه. قم:‌ فیروزآبادی.
11. معتزلی، عبدالجبار. (1396ق). المغنی فی اعجاز القرآن. قاهره:‌ مکتبة وهبه.
12. نویورت، آنگلیکا. (1394). دایرةالمعارف قرآن (مترجم: نصرت نیل‌ساز). تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
13. The encyclopedia of Quran. Leiden: brill. 2001.