پیوستگی شبکه‌‌ای سوره فتح با سوره‌های هم‌گروه (نوح، قدر و کوثر(

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد. ایران

2 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد. ایران

3 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد. ایران.

چکیده

پیوستگی شبکه‌ای سوره‌‌های قرآن از ارتباط ساختاری و محتوایی میان سوره‌‌ها سخن می‌‌گوید. در این سبک از مطالعات، به یافتن انواع ارتباطات در میان سوره‌‌های غیرهمجوار، اما شبیه که با عنوان «هم‌گروه» شناخته می‌‌شود، می‌‌پردازد. اگرچه ممکن است یک سوره از جهات گوناگون، با سوره‌‌های متفاوتی هم‌گروه باشد، که این خود نیز نه فقط روند این مطالعات را با چالشی روبرو نمی‌‌کند، بلکه می‌‌تواند نشان‌دهنده ظرفیت‌‌های بسیار قرآن در معناورزی باشد. این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی پیوستگی‌های سوره فتح با سوره‌های نوح، قدر و کوثر که همگی با تعبیر «انا» آغاز می‌‌شوند را بررسی می‌کند. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که میان این سوره‌ها انواع مختلفی از پیوستگی‌های ساختاری و محتوایی شامل حسن آغاز، سجع، لحن و ریتم مشترک، مضامین و غرض مشترک وجود دارد و دارای آیات نظیر از جهت شکلی و محتوایی هستند که پیوستگی شبکه‌‌ای آنها را تقویت می‌‌کند. از نتایج این پژوهش می‌توان به ایجاد زمینه‌‌ای مناسب برای فهم بهتر این سوره‌های هم‌گروه، شناخت و تبیین بهتر ساختار متنی قرآن، ایجاد زمینه مناسب برای گسترش روش‌‌های تفسیر قرآن به قرآن و یافتن همانند آیات اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. آقایی، علی. (1387). رهیافت وحدت موضوعی سوره‌‌های قرآن در الاساس فی التفسیر. پژوهش‌های قرآنی، ش56، صص 89-125.
    2. ‌آقایی، علی. (1388). انسجام در قرآن، ‌پژوهشی‌ درباره رهیافت اصلاحی ‌در تفسیر قرآن. ‌‌خردنامه همشهری، ‌ش23‌، صص 80-81.
    3. اقبال، ابراهیم. (1385). فرهنگنامه علوم قرآن (ج1). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    4. اکرمی، ‌ایوب؛‌ اسکندرلو، محمدجواد . (‌1390). انسجام مضمونی آیات و‌ سوره‌های قرآن؛ رهیافتی برای فهم بهتر قرآن.‌ فصلنامه علمی -‌پژوهشی‌ مطالعات تفسیری، 2(5)، صص 65-93.
    5. ایازی، سید محمدعلی. (1380). چهره پیوسته قرآن. تهران: هستی نما.
    6. البرزی، پرویز؛ منصوری، مسعود. . (1393). جستاری در کلان متن قرآن‌کریم براساس بازتعریف بینامتنیت. مجله پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، 3(1)، صص61-76.
    7. الیاسی‌‌فر، نسرین؛ طالب‌‌تاش، عبدالحمید. (1399). پیوستگی‌های شبکه‌‌ای سور اذائیه مکی. پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، ش26، صص 5-28.
    8. بازرگان، عبدالعلی. (1375). نظم قرآن (ج1). تهران: قلم.
    9. برومند، محمدحسین. (1393). درس گفتار خطوط و شبکه‌‌های ارتباطی (نیمسال اول). دانشکده الهیات میبد.
    10. بلاغی، عبدالحجة. (1386ق). حجةالتفاسیر و بلاغ‌الإکسیر. قم: حکمت.
    11. پاکتچی، احمد. (1392). ‌تاریخ تفسیر قرآن‌کریم.‌ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق×.
    12. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. (1392). دائرة المعارف قرآن کریم (چاپ دوم). قم: بوستان کتاب.
    13. تاجپور، محمدعلی. (1374). ترجمه روان و تفسیر ساده قرآن کریم جزء سی‌ام (مقدمه و تصحیح و تنظیم: علی‌اکبر زارعیان). تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء.
    14. جنتی، صدیقه ؛ زارع زردینی، احمد و صحرایی، کمال. (1400). الگویی در تحول دانش تناسب سور؛ مطالعه موردی تناسب سور فتح و محمد. پژوهش‌های زبان شناختی قرآن، 10(19)، صص 1-18.
    15. حوّی، سعید. (1424ق). الأساس فی التفسیر (ج1، 3، 5 و 10). قاهره: دارالسلام.
    16. خامه‌گر، محمد. (1386). ساختار هندسی سوره‌های قرآن. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    17. خرمشاهی، قوام‌‌الدین. (1377). سوره کوثر در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی. تهران: دوستان- ناهید.
    18. خرمشاهی، قوام‌‌الدین. (1377). سوره قدر در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی. تهران: دوستان- ناهید.
    19. خلخالی، زهرا؛ مرادی زنجانی، حسین؛ صائینی، محمدحسین و ادریسی، فرهاد. (1401). بررسی و تحلیل سوره‌‌های جزء سی‌‌ام قرآن کریم» (عم جزء) براساس علم مناسبت. مطالعات قرآنی، 13(51)، صص 187-200.
    20. داوری، روح اله. (1395). درآمدی بر پیوستگی‌های شبکه‌‌ا‌‌ی سور قرآن کریم. مطالعه موردی: سوره مبارکه ذاریات. تهران: دانشگاه امام صادق×.
    21. داوری، روح‌‌اله. (1394). درآمدی بر پیوستگی‌های شبکه‌‌ای سوره‌‌های قرآن کریم: مطالعه موردی: سوره مبارکه ذاریات. تهران: دانشگاه امام صادق×.
    22. ذوقی، ‌امیر‌. (1392). نگره‌ای جدید درباره انسجام متنی‌ سوره‌های قرآن‌کریم.‌ دوفصلنامه علمی -پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، 6(2)، صص 151-175.
    23. رامیار، محمود. (1369). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
    24. رجبی، محمود. (1383). روش تفسیر قرآن. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
    25. رضایی، محمدعلی. (1387). تفسیر قرآن مهر (ج21). قم: انتشارات پژوهش‌‌های تفسیر و علوم قرآن.
    26. زارع زردینی، احمد. (1385). سوره‌‌های حوامیم: ویژگی‌ها و شباهت‌ها. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه
      امام صادق×.
    27. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر. (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن (ج2). بیروت: دارالکتاب العربی.
    28. شاطبی، ‌ابراهیم بن موسی. (1421ق). الموافقات فی أصول الشریعه (ج3،‌ محقق: عبدالله دراز).‌ بیروت: دارالمعرفه.
    29. شحاته، عبداللّه. (‌1369). درآمدی ‌به تحقیق در اهداف و مقاصد سوره‌هاى قرآن (مترجم: محمّدباقرحجتى). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
    30. صفوی، سلمان. (1396). سوره نوح در دانشنامه معاصر قرآن کریم. قم: انتشارات سلمان آزاده.
    31. طاهرخانی، جواد. (1383). بلاغت و فواصل قرآن. تهران: جهاد دانشگاهی.
    32. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، 15، 18 و 20). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    33. عبدالرئوف، حسین. (1387). زنجیره‌‌مندی مفهومی و بافتی در گفتمان قرآنی (مترجم: ابوالفضل حری). زیباشناخت، 9(19)، صص 339-370.
    34. علوی، لیلا. (1385). تناسب سور حوامیم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد (استاد راهنما: بی بی سادات رضی، استاد مشاور: شهین قهرمان ایزدی). وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه الزهراء.
    35. علی‌الأبیض،‌ أشواق حسن. (1433ق). ‌الوحده الموضوعیه فی‌القرآن‌الکریم. ‌القاهره: ‌دارالآفاق العربیه‌.
    36. صدر،‌ سیدموسی‌. (1379). راز و‌ رمز ژرفای ‌قرآن.‌ پژوهش‌های قرآنی، ش21-22،
      صص 12-33 .
    37. فقهی‌زاده،‌ عبدالهادی. (1374). پژوهشی‌ در نظم قرآن.‌ تهران‌: ‌انتشارات جهاد دانشگاهی.
    38. قیطوری، عامر. (1382). قرآن ‌ساخت‌شکنى و ‌بازگشت نشانه. ‌قم: کتاب طه.
    39. لسانی، محمدعلی. (1394). سوره‌‌شناسی. قم: نصایح.
    40. مدنى، محمد. (1991م). المجتمع الاسلامى کما تنظمه سورة النساء. ‌مصر: بی‌نا.
    41. مرادی زنجانی، حسین؛ لسانی فشارکی، محمدعلی . (1385). روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم. زنجان: قلم مهر.
    42. مصلایی‌‌پور یزدی، عباس؛دیمه‌‌کار، محسن . (1387). تنوع و نوآوری در بیان داستان محاجه حضیرت ابراهیم× با آزر و قومش در قرآن کریم. صحیفه مبین، 14(44)،
      صص 45-66.
    43. مطیع، مهدی؛ پاکتچی، احمد و نامور‌مطلق، بهمن. . (1388). درآمدی بر استفاده از روش‌های معناشناسی در مطالعات قرآنی، مجله پژوهش دینی، ش18، صص 105-132
    44. معرفت، محمدهادی. (1371). آموزش علوم قرآن (ج2). تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
    45. معرفت، محمدهادی. (1373). تناسب آیات (مترجم: عزت‌‌الله مولایی‌‌نیا). قم: بنیاد معارف اسلامی.
    46. مکارم شیرازی، ناصر. (1377). تفسیر نمونه (ج25 و 27). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    47. مهاجر، مهران؛ نبوی، محمد . (1376). به سوی زبا‌نشناسی شعر: ره‌‌یافتی نقش‌‌گرا. تهران: نشر مرکز.
    48. میر، مستنصر؛ حرّی، ابوالفضل. (1386). ویژگی‌ها و مؤلفه‌‌های زبانی قرآن کریم. زیبا شناخت، ابوالفضل حرّی، ش16، صص 323-364.
    49. Salwa awa. (2006). Textual relations in the quran relevance, coherence, structure, Routledge Studies in the Qur’an. Routledge: London and New York.

     

     

    References

    * The Holy Quran.

    1. Abdul Raouf, H. (1387 AP). Conceptual and contextual continuity in Quranic discourse (A, Hori, Trans.). Ziba Shenakht, 9(19), pp. 339-370. [In Persian]
    2. Aghaei, A. (1387 AP). The approach of the thematic unity of the Qur'anic surahs in al-Asas fi al-Tafsir. Qur'anic Researches, 56, pp. 89-125. [In Persian]
    3. Aghaei, A. (1388 AP). Coherence in the Qur'an, a study about the reform approach in the interpretation of the Qur'an. Kherad Name Hamshahri, 23, pp. 80-81. [In Persian]
    4. Akrami, A., & Eskandarlou, M. J. (1390 AP). The thematic coherence of the verses and surahs of the Qur'an; An approach for a better understanding of the Qur'an. Journal of Tafsir Studies, 2(5), pp. 65-93. [In Persian]
    5. Alavi, L. (1385 AP). The relationship between Havamim Surahs. Master's thesis (supervisor: Bibi Sadat Razi, advisor: Shahin Kahraman Izadi). Ministry of Sciences, Research and Technology, Al Zahra University. [In Persian]
    6. Alborzi, P., & Mansouri, M. (1393 AP). A survey of the macro-text of the Holy Quran based on the redefinition of intertextuality. Journal of Qur'an Linguistic Research, 3(1), pp. 61-76. [In Persian]
    7. Ali al-Abyaz, A. (1433 AH). Al-Vahdah al-Mawzu’iya fi Al-Qur'an Al-Karim. Cairo: Dar al-Afaq al-Arabiya. [In Arabic]
    8. Ayazi, S. M. A. (1380 AP). The continuous face of the Qur'an. Tehran: Hasti Nama. [In Persian]
    9. Balaghi, A. (1386 AH). Hujjat al-Tafaseer va Balagh al-Eksir. Qom: Hikmat. [In Arabic]
    10. Bazargan, A. (1375 AP). Order of the Qur'an (Vol. 1). Tehran: Qalam. [In Persian]
    11. Boroumand, M. H. (1393 AP). Speech course of communication lines and networks (first semester). Faculty of Theology, Meybod. [In Persian]
    12. Davari, R. (1394 AP). An introduction to the network connections of the Surahs of the Holy Quran: A case study: Surah Dhariyat. Tehran: Imam Sadegh University. [In Persian]
    13. Davari, R. (1395 AP). An introduction to the network connections of the Surahs of the Holy Quran. Case study: Surah Dhariyat. Tehran: Imam Sadegh University. [In Persian]
    14. Eliasifar, N., & Talibtash, A. (1399 AP). Network connections of Surahs Azaye Makki. Qur'an and Hadith Research Journal, 26, pp. 5-28. [In Persian]
    15. Feqhizadeh, A. (1374 AP). A study on the order of the Qur'an. Tehran: Jihad Daneshghani Publications. [In Persian]
    16. Gheitouri, A. (1382 AP). Qur'an, deconstruction and the return of signs. Qom: Taha Book. [In Persian]
    17. Hawi, S. (1424 AH). Al-Asas fi al-Tafsir (Vol. 1, 3, 5 & 10). Cairo: Dar al-Salam. [In Arabic]
    18. Iqbal, E. (1385 AP). Dictionary of Qur'anic Sciences (Vol. 1). Tehran: Islamic Propagation Organization. [In Persian]
    19. Islamic Sciences and Culture Academy. (1392 AP). The Encyclopedia of the Holy Quran (2nd). Qom: Bustan Kitab. [In Persian]
    20. Jannati, S., Zare Zardini, A., & Sahraei, K. (1400 AP). A model in the evolution of the knowledge of Surahs proportion; A case study of Surah Fath and Mohammad compatibility. Qur'an Linguistic Research, 10(19), pp. 1-18. [In Persian]
    21. Khalkhali, Z., Moradi Zanjani, H., Saeini, M. H., & Edrisi, F. (1401 AP). Review and analysis of the chapters of the 30th chapter of the Holy Quran (Am Juz’) based on the science of relevance. Quranic Studies, 13(51), pp. 187-200. [In Persian]
    22. Khamegar, M. (1386 AP). The geometric structure of the Qur'anic surahs. Tehran: Islamic Propagation Organization. [In Persian]
    23. Khorramshahi, Q. (1377 AP). Surah Kawthar in the encyclopedia of Quran and Quran studies. Tehran: Doustan- Nahid. [In Persian]
    24. Khorramshahi, Q. (1377 AP). Surah Qadr in the encyclopedia of Quran and Quran studies. Tehran: Doustan- Nahid. [In Persian]
    25. Lesani, M. A. (1394 AP). Surah Studies. Qom: Nasayeh. [In Persian]
    26. Madani, M. (1991). Al-Mujtama al-Islami kama Tanzima Surat al-Nisa. Egypt.
    27. Makarem Shirazi, N. (1377 AP). Tafsir Nemouneh (Vols. 25 & 27). Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiya. [In Persian]
    28. Marefat, M. H. (1371 AP). Teaching Qur'anic sciences (Vol. 2). Tehran: Publishing Center of Islamic Propagation Organization. [In Persian]
    29. Marefat, M. H. (1373 AP). The relationship between verses (E, Molaeinia). Qom: Islamic Education Foundation. [In Persian]
    30. Mir, M., & Horri, A. (1386 AP). Features and linguistic components of the Holy Quran. Ziba Shenakht, 16, pp. 323-364. [In Persian]
    31. Mohajer, M., & Nabavi, M. (1376 AP). Towards the linguistics of poetry: a role-oriented approach. Tehran: Nahr-e-Karzan. [In Persian]
    32. Moradi Zanjani, H., & Lesani Fesharaki, M. A. (1385 AP). Thematic research method in the Holy Quran. Zanjan: Qalam Mehr. [In Persian]
    33. Mosalaeipour Yazdi, A., & Deimekar, M. (1387 AP). Diversity and innovation in telling the story of Hadhrat Ibrahim's confrontation with Azar and his people in the Holy Quran. Safiha Mobin, 14(44), pp. 45-66. [In Persian]
    34. Moti, M., & Pakatchi, A., & Namvar Motlagh, B. (1388 AP). An introduction to the use of semantic methods in Quranic studies, Journal of Religious Research, 18, pp. 105-132. [In Persian]
    35. Pakatchi, A. (1392 AP). The history of interpretation of the Holy Quran. Tehran: Imam Sadiq University Press. [In Persian]
    36. Rajabi, M. (1383 AP). The method of interpretation of the Qur'an. Qom: Research Institute for Hawza and University. [In Persian]
    37. Ramyar, M. (1369 AP). History of the Qur'an. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
    38. Rezaei, M. A. (1387 AP). Tafsir Qur’an Mehr (Vol. 21). Qom: Research Publications of Tafsir and Sciences of the Qur'an. [In Persian]
    39. Sadr, S. M. (1379 AP). The secret of the depth of the Qur'an. Qur'anic researches, 21-22, pp. 12-33. [In Persian]
    40. Safavi, S. (1396 AP). Surah Nuh in the contemporary encyclopedia of the Holy Quran. Qom: Salman Azadeh Publications. [In Persian]
    41. Salwa awa. (2006). Textual relations in the Qur'an relevance, coherence, structure, Routledge Studies in the Qur'an. Routledge: London and New York.
    42. Shahata, A. (1369 AP). An introduction to the research on the goals and objectives of the Qur'anic surahs (M. B, Hojjati, Trans.). Tehran: The Office for Islamic Culture Publications. [In Persian]
    43. Shatebi, E. (1421 AH). Al-Mowafiqat fi Usul al-Shariah (Vol. 3, A, Daraz, Ed.). Beirut: Dar al-Marifa. [In Arabic]
    44. Soyouti, A. (1421 AH). Al-Itqan fi Olum al-Qur'an (Vol. 2). Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi. [In Arabic]
    45. Tabatabaei, S. M. H. (1417 AH). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an (Vol. 1, 15, 18 & 20). Qom: Islamic Publications Office. [In Arabic]
    46. Taherkhani, J. (1383 AP). Rhetoric and intervals of the Qur'an. Tehran: Jahad Daneshgahi. [In Persian]
    47. Tajpour, M. A. (1374 AP). Smooth translation and simple interpretation of the Holy Quran, part 30 (A. A, Zareian, Ed.). Tehran: Al-Zahra University Publications. [In Persian]
    48. Zare Zardini, A. (1385 AP). Surahs of Hawamim: characteristics and similarities. Master's thesis on Qur'anic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Islamic Education and Guidance, Imam Sadiq University. [In Persian]
    49. Zoghi, A. (1392 AP). A new perspective on the textual coherence of the Surahs of the Holy Qur'an. Journal of Qur'an and Hadith Studies, 6(2), pp. 151-175. [In Persian]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار