روش‌شناسی تفسیر القرآن العظیم و تفسیر بیان السعادة و مقایسه آن دو با هم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم قرآنی، استادیار معلم وزارت آموزش و پرورش، کرمانشاه، ایران

2 استادیار، گروه الهیات دانشگاه رازی، کرمانشاه. ایران

چکیده

یکی از روش‌های تفسیر قرآن، روش عرفانی است. برخی مفسران متقدم و متأخر در آثار خود نشان داده‌اند که به این روش در تفسیر قرآن اهتمام ویژه دارند. مفسران در این‌گونه روش تفسیر قرآن تلاش دارند، از آیات قرآن، نکات و لطائف عرفانی برکشند. این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای به بیان روش‌شناسی دو تفسیر: تفسیر القرآن العظیم» و بیان السعادة فی مقامات العبادة و مقایسه آن دو باهم می‌پردازد. امام سهل بن عبدالله تستری (۲۰۰ - ۲۸۳هـ) یکی از مفسران متقدم در تفسیر خود به نام تفسیر القرآن العظیم از روش عرفانی در تفسیر آیات بهره گرفته است. وی قرآن را آیه به آیه تفسیر نکرده است، بلکه از آیات محدودی در هر سوره سخن می‌‌گوید. اما در مقابل، سلطان علیشاه گنابادی (1251- ۱۳۲۷هـ) یکی دیگر از مفسران متأخر در تفسیر خود به نام بیان السعادة فی مقامات العبادة از روش عرفانی در تفسیر آیات الهی بهره گرفته است. در این تألیف تمام سوره‌ها و آیات قرآن کریم تفسیر شده است. علاوه‌بر این، تأویلات تطبیقی آیات قرآن بر اصطلاحات و آموزه‌های صوفیانه در این تفسیر بسیار برجسته است و در میان تفاسیر عرفانی شیعه، پدیده‌ای نوظهور می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (1376). الذریعة الی تصانیف الشیعة (ج2 و3). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    2. برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371). المحاسن‏ (ج2، مصحح: جلال‌الدین محدث، چاپ دوم). قم: دار الکتب الإسلامیة.
    3. تابنده، سلطان حسین. (1383). نابغه علم و عرفان در قرن چهاردهم. شرح حال مرحوم حاج ملامحمد گنابادی. تهران: نشر حقیقت.
    4. تستری، ابومحمدسهل. (1423ق). تفسیر التستری (محقق و مصحح: محمد باسل عیون السود). بیروت: دارالکتب العلمیة.
    5. جامی، عبدالرحمن. (1370). نقد النصوص (ج2). تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    6. خرمشاهی، بهاءالدین. (1382). قرآن‌پژوهی (ج2). تهران: مرکز نشر فرهنگی مشرق.
    7. ذهبی، محمدحسین. (بی‌تا). التفسیر و المفسرون (ج2). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    8. رجبی، محمود. (۱۳۸۳). روش‌شناسی تفسیر قرآن. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
    9. شاهرودی، عبدالوهاب. (۱۳۷۱). ارغنون آسمانی (جستاری در قرآن عرفان و تفاسیر عرفانی) رشت: مبین.
    10. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۹۳ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج3). بیروت: موسسه الاعلمی‌للمطبوعات.
    11. فیض کاشانی، محمدمحسن. (بی‌تا). تفسیر الصافی (ج1). بیروت: موسسه اعلمی.
    12. کمپانی زارع، مهدی. (1390). گنابادی و تفسیر بیان السعادة. تهران: خانه کتاب.
    13. گنابادی، سلطان محمد. (1372). تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة (ج1، 2و3، مترجمان: رضا خانى و حشمت‌الله ریاضى). تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام‏نور‏.
    14. مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الانوار (ج2، 36 و 69). بیروت: موسسه الوفاء.
    15. معرفت، محمدهادی. (1427ق). تفسیر و مفسران (ج1 و 2). قم: نشر تمهید.
    16. موسوی خمینی، روح‌الله. (۱۳۷۲). آداب الصلاة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.