چرایی منع از استغفار برای مشرکان، کفار و منافقان در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب رشته علوم قرآن و حدیث

2 هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

بنابر آموزه‌های اسلامی، رستگاری و رسیدن به سعادت انسان بدون غفران ‌الهی ممکن ‌نیست. طلب مغفرت، موهبتی است که نصیب هر شخصی نمی‌شود؛ زیرا آمرزش الهی این‌گونه محقق می‌‌گردد که بنده بتواند با رضایت حق و اصلاح اعمالش به آن دست ‌یابد که این کار نیز با توبه امکان‌پذیر است. گناهکار درصورتی‌که متوجه عصیان خود شود ‌و بداند که به حدود و قوانین الهی تجاوز کرده، وسیله مغفرت خود را فراهم می‌‌آورد. پرسشی که اینجا مطرح است اینکه آیا طلب مغفرت برای کافران، مشرکان و منافقان از دیدگاه قرآن کریم جایز است. این نوشتار که با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای، این موضوع را بررسی کرده است، به این نتیجه می‌رسد که طبق آیات قرآن، کفار، مشرکان و منافقان، مشمول مغفرت الهی نمی‌شوند و دیگران از طلب استغفار برای آنان نهی شده‌اند و این منع در برخی آیات با نفی مؤکد بیان شده است که از نهی مستقیم بالاتر است. این منع با توجه به نهی از استغفار بعد از مرگ، به طریق اولی و فحوای کلام، در زنده‌بودنشان هم جاری است.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم
1. آلوسى، محمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم (ج28). بیروت: ‏دار الکتب العلمیة‏.
2. ابن‌شهرآشوب، محمد. (1379ق). مناقب آل ابی‌طالب (ج1 و 11). نجف: المکتبة الحیدریة.
3. اب‍ن‌ع‍اش‍ور، م‍ح‍م‍د. (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر (ج10). بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
4. ابوالفتوح رازى، حسین بن على. (1375). روض الجنان و روح الجنان (ج10). مشهد: آستان قدس رضوی.
5. امینی نجفی، عبدالحسین. (1368). الغدیر (ج7 و 8). تهران: کتابخانه بزرگ اسلامی.
6. بیضاوى، عبدالله بن عمر. (1418ق). أنوارالتنزیل وأسرار التأویل (ج3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
7. جعفری‌نیا، یعقوب. (1399). تفسیر آیات مشکل قرآن (چاپ پنجم). قم: مرکز بین‌المللی ­ترجمه و نشر المصطفی.
8. جوادی آملی، عبدالله. (1382). ادب فنای مقربان (ج4). قم: اسراء.
9. حویزى، عبدعلى بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین (ج2، چاپ چهارم). قم: اسماعیلیان.
10. خسروی حسینی، غلامرضا. (1388). ترجمه المفردات فی غریب القرآن (ج2، چاپ چهارم). بی‌جا، نشر مرتضوی.
11. خویی، سیدابوالقاسم. (1390ق). معجم رجال الحدیث (ج9). قم: مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم.
12. دروزه، محمد عزه‏. (1421ق). التفسیر الحدیث: ترتیب السور حسب النزول (ج9، چاپ دوم). بیروت: دارالغرب الإسلامی‏.
13. راغب اصفهانی، حسین. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت دارالقلم.
14. رشیدرضا، محمد. (1414ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار (ج11). بیروت‏:
دار المعرفة.
15. زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف غن حقائق غوامض التنزیل (ج2 و 3). بیروت: دارالکتب العربی.
16. سبحانى، جعفر. (1395). تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن. قم: توحید.
17. سیدمرتضی، ابی القاسم علی بن الحسین الموسوی. (1376). تنزیه الانبیاء. قم: انتشارات الشریف الرضی.
18. سیوطی، جلال‌الدین ابوالفضل عبدالرحمان بن ابی‌بکر بن محمد. (1404ق). الدر المنثور فى تفسیر المأثور (ج3). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
19. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن (ج9 و 10، چاپ پنجم). قم: جامعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
20. طبرسی، فضل بن الحسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن (ج3 و 5). تهران: انتشارات ناصر خسرو.
21. طبرى، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (ج11). بیروت: دار المعرفة.
22. طوسى، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن‏ (ج5 و 9). بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
23. طیب، سیدعبدالحسین. (1378). اطیب البیان فی التفسیر البیان (ج7 و 13). تهران: انتشارات اسلام.
24. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه‏. (1415ق). تفسیر نور الثقلین‏. قم: انتشارات اسماعیلیان‏
25. عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیرالعیاشی (ج2). تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
26. فخرالدین رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر) (ج16 و 19، چاپ سوم). بیروت: مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربی.
27. فراهیدى، خلیل بن احمد. (1414ق). ترتیب کتاب العین (ج4، به کوشش: محمدحسن بکایى). قم: نشر اسلامى.
28. قرشى، سیدعلی‌اکبر. (1361). قاموس قرآن (ج1 و 5، چاپ سوم). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
29. قمى، علی بن ابراهیم. (1411ق). تفسیر القمى (به کوشش: موسوى جزایرى). بیروت: دارالسرور.
30. کلینى، محمد بن یعقوب. (1362). الکافی (ج1 و 2). تهران: اسلامیه.
31. مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار (ج20 و 35). بیروت: داراحیاء التراث العربى.
32. مرکز فرهنگ و معارف قرآن. (1385). اعلام قرآن. قم: بوستان کتاب قم.
33. مصباح یزدى، محمدتقی. (1371). معارف قرآن (ج1 و 3). قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره).
34. مصباح یزدى، محمدتقی. (1384). آفتاب ولایت (چاپ چهارم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
35. مصطفوی، حسن. (1371). تفسیر روشن (ج6). تهران: سروش.
36. مصطفوی، حسن. (1374). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم (ج7). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
37. مفید، محمد بن محمد. (1413ق). أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. قم: دارالتفسیر.
38. مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج8 و 24، چاپ دهم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
39. نجفی خمینی، محمدجواد. (1372). تفسیر آسان (ج7). قم: کتاب‌فروشی اسلامیه.