آخرت‌باوری و مقاومت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

جامعه الزهرا . قم . ایران

چکیده

آخرت‌باوری از موضوعاتی مهمی است که قرآن بعد از توحید به آن پرداخته است. اعتقاد به آخرت و جهان ابدی امری فطری است که خداوند در نهاد انسان قرار داده است که باور به آن در تمام شئون زندگی انسان تأثیرگذار است. چنین باوری موجب شناخت صحیح دنیا می‌شود و درنتیجه زمینه استفاده حداکثری از ظرفیت‌های حیات دنیوی برای رسیدن به حیات برتر اخروی را فراهم می‌نماید. باور به وجود جهان پس از مرگ (جهانی ابدی که انسان به پاداش و کیفر اعمال دنیوی خود می‌رسد)، باعث تعدیل غرایز طبیعی و مهار طغیان‌های نفسانی می‌شود. افزون بر این، موجب تقویت انگیزه انسان مؤمن در جهاد در راه خدا می‌شود تا در دفاع از عقاید و ارزش‌های متعالی تا پای جان بایستد. آیات قرآن جهاد در راه خدا با جان و مال را از لوازم ایمان واقعی به خداوند و روز رستاخیز شمرده‌اند و بارها از مؤمنانی سخن گفته‌اند که با اعتقاد به آن، از جان و مالشان درراه خدا می‌گذرند و سختی‌ها و مصائب را به جان می‌خرند. این مقاله درصدد پاسخگویی به این پرسش است که از نگاه قرآن کریم، آخرت‌باوری چه نقشی در تحکیم و تقویت مقاومت و ایستادگی در برابر هجمه ظلمت‌اندیشان دارد که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با گردآوری داده‌ها با رجوع به منابع تفسیری به تأثیر آخرت‌گرایی در بینش، انگیزش و کنش مؤمنان در قلمرو مقاومت اسلامی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.

* نهج البلاغة. (1414ق). (محقق و مصحح: صبحی صالح). قم: هجرت.

1. آلوسى،‌ محمود. (1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن‌العظیم‏ (محقق: على عبدالبارى عطیة). بیروت‏: دار الکتب العلمیه‏.

2. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على. (1363)‏. تحف العقول (محقق: على‌اکبر غفارى). قم: دفتر انتشارات اسلامی.

3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب‏ (چاپ سوم). بیروت: دار صادر.

4. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر. (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏‏.

5. ابن‌فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه‏ (محقق و مصحح: عبدالسلام محمد هارون). قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.

6. ابوالفتوح رازى، حسین بن على. ‏(1408ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن (محقق: محمدجعفر یاحقى و محمدمهدى ناصح). مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.‏

7. بحرانى، هاشم بن سلیمان. (1415ق). البرهان فی تفسیر القرآن.‏ قم: مؤسسة البعثة.

8. بلاغى، محمدجواد. (بی‌تا). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن. ‏قم: وجدانى‏.

9. بیضاوى، عبدالله ‌بن ‌عمر. (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏ (محقق: محمد عبدالرحمن المرعشلى‏). بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.

10. جوادی آملی، عبدالله. (1384).تسنیم. قم: نشر اسراء.

11. ‏ حقى بروسوى، اسماعیل. (بی‌تا). ‏تفسیر روح البیان‏. بیروت: دارالکفر.

12. راغب اصفهانى، حسین. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‏ (محقق: صفوان عدنان داوودى). بیروت: دار الشامیة.

13. راغب اصفهانى، حسین. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن‏. دمشق، بیروت‏: دار العلم، الدار الشامیة.

14. رضا، محمد رشید. (1414ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. بیروت: دار المعرفة.

15. زبیدی، سیدمحمد مرتضی. (1414ق). تاج العروس فی شرح القاموس. بیروت: دار الفکر.

16. زمخشرى، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏ (چاپ سوم). بیروت: دار الکتاب العربی‏.

17. شبر، عبدالله. (1407ق). ‏الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین‏. کویت: شرکة مکتبة الالفین‏.

18. طباطبایى، محمدحسین. (1390ق)‏. المیزان فى تفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.

19. طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏ (محقق: محمدجواد بلاغى‏، چاپ سوم). تهران:‏ ناصر خسرو.

20. طبرسى، فضل بن حسن. (1412ق)‏‏. تفسیر جوامع الجامع‏ (مصحح: ابوالقاسم گرجى). قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.

21. طریحى، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین‏ (چاپ سوم). تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.

22. طوسی، محمد. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (محقق: احمد قیصری). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

23. عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق).التفسیر (تفسیر العیاشی) (محقق: هاشم رسولى). تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.

24. فخر رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب‏ (چاپ سوم). بیروت: دار احیاء التراث‌ العربى‏.

25. فیروزآبادى، محمد بن یعقوب. (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیة‏. ‏

26. قرشى، سیدعلى‌اکبر. (1371). قاموس قرآن‏ (چاپ ششم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.

27. قرطبى، محمد بن احمد. (1364)‏. الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.

28. کاشانی، ملافتح‌الله. (1336). منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتاب‌فروشى محمدحسن علمى‏.

29. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.

30. مغنیه، محمدجواد. (1424ق). تفسیر الکاشف‏. تهران: دار الکتب الإسلامیه.

31. مکارم شیرازى، ناصر. (1371).تفسیر نمونه‏ (چاپ دهم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.

32. نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).