نگاهی به اعجاز بیانی قرآن در سوره‏ واقعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور مرکز نیشابور.

چکیده

بررسی دلایل و وجوه اعجاز قرآن، با ‌عنوان روشن‏ترین و محکم‏ترین دلیل رسالت رسول خدا (ص)، ضروری است و پاسخی محکم در برابر شبهات مخالفان خواهد بود. اندیشمندان علوم قرآنی، چندین وجه برای اعجاز قرآن برشمرده‌اند که یکی از برجسته‌ترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی آن است. اعجاز بیانی یا ادبی، مشهورترین وجه از وجوه اعجاز قرآن، در سوره‏ واقعه نمودی پررنگ دارد و نشان‌دهنده اوج فصاحت و بلاغت در این سوره است. جلوه این نوع اعجاز را در گزینش واژگان سوره مانند کلمه‏ واقعه و ...، سبک و شیوه‏ بیان بی‏نظیر این سوره و به‌کارگیری صنایع ادبی گوناگون، نظم‌آهنگ گوش‌نواز آن با تناسب آوایی و محتوای کلمات و آیات و نیز وحدت موضوعی پیرامون موضوع معاد می‏توان مشاهده نمود. به‌طورکلی وجود گونه‏های مختلف اعجاز در این سوره‏ بویژه اعجاز بیانی، مهر تأیید دیگری بر وحیانی‌بودن قرآن و اثبات نزول آن از سوی خداوند قادر متعال بر پیامبر اکرم (ص) است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. آزادی، پرویز؛ نیکخواه، سهیلا. (1397). سبک‌شناسی سوره واقعه بر اساس تحلیل زبانی. پژوهش‌های زبانشناختی قرآن. 7(13). صص65ـ86.
    2. آیتی، عبدالحمید. (1399). معلقات سبع (چاپ هشتم). تهران: سروش.
    3. ابن الجزری، شمس‌الدین ابوالخیر. (1430ق). النشر فی القراءات العشر (محقق: علی محمد الضباع). بیروت: دارالکتب العلمیه.
    4. ابن عطیه، عبدالحق بن غالب. (1422ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز (ج5). بیروت: دارالکتب العلمیه.
    5. ابن فارس، احمد. (1362). معجم مقاییس اللغه (ج1، 3، 6). قم: مکتب الاعلام اسلامی.
    6. أزهری، محمد بن احمد. (1382). تهذیب اللغه (ج15). تهران: صادق.
    7. بنت الشاطی، عایشه عبدالرحمان. (1376). اعجاز بیانی قرآن (مترجم: حسین صابری). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    8. ترکمانی، حسینعلی؛ بیگدلی، رمضانعلی. (1395). «شبکه ارتباطی "بعث" با واژه‌های مترادف آن در قرآن کریم». یاسوج: نخستین همایش ملی واژه‌پژوهی در علوم اسلامی.
    9. جاحظ، عمرو بن بحر. (2003م). الحیوان (محقق: محمد باسل، ج3). . بیروت: دارالکتب العلمیه.
    10. حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). کشف الفوائد فی شرح قواعد العقائد. بیروت: دارالصفوه.
    11. حیرت سجادی، سیدعبدالحمید؛ مشعوف، ایرج. (1390). تضمین، ترصیع و تلمیح: آیات قرآن کریم در اشعار فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
    12. خالقی‏زاده، الهام. (1401). بررسی تأثیرات و ادبیات تاریخی اعجاز بیانی قرآن. بندرعباس: دومین کنفرانس ملی مطالعات کاربردی در فرایندهای تعلیم و تربیت.
    13. خوش‌منش، ابوالفضل. (1396). رابطه لفظ و معنا در ساختار نظم‌آهنگ قرآن کریم. دوفصلنامه کتاب قیم. 7(17). صص77ـ100.
    14. راغب اصفهانی، حسین. (1383). المفردات فی غریب القرآن (محقق: غلامرضا خسروی حسینی، چاپ چهارم). تهران: مکتبه المرتضویه.
    15. زرکشی، محمد بن بهادر. (1410ق). البرهان فی علوم القرآن (ج2). بیروت: دارالمعرفه.
    16. سبحانی، جعفر. (1413ق). محاضرات فی الإلهیات (ج3). قم: مؤسسه امام صادق×.
    17. صفوی، کوروش. (1380). از زبانشناسی به ادبیات. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و فرهنگ اسلامی.
    18. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1382). ت‍ف‍س‍ی‍ر ال‍م‍ی‍زان (مترجم: م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی ه‍م‍دان‍ی، ج1، 19). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    19. طبرسی، فضل بن حسن. (1390). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم: محمد بیستونی، ج9، 10). تهران: به نشر.
    20. فلاح، ابراهیم؛ پوردانش، سجاد. (1396). تناسب آوایی- محتوایی( فنوسمانتیک) در آیات قرآن با بررسی مواردی از سوره واقعه. فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی. 2(5). صص129ـ152.
    21. مطیع، مهدی؛ خالقی، محسن؛ کمالوند، پیمان. (1391). «بررسی آیه ثله من الاولین و قلیل من آلاخرین». آموزه‌های قرآنی. 9(16). صص135ـ150.
    22. معرفت، محمد‌هادی. (1381). علوم قرآنی. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    23. مکارم شیرازی، ناصر. (1386). پیام قرآن (ج8). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    24. ناظمیان، هومن. (1393). آشنایی‌‌زدایی و برجسته‌سازی در سوره مبارکه واقعه. دوفصلنامه زبان و ادبیات عربی. 6(10). صص139ـ165.
    25. نخله، محمود احمد. (1409ق). دراسات قرآنیه فی جزء عم. بیروت: دارالعلم.
    26. الهی‌راد، صفدر. (1398). انسانشناسی. قم: مؤسسه امام خمینی&.
    27. یوسفی، شیوا. (1398). گونه‌شناسی اعجاز قرآن در تفسیر ابن‌عاشور. تهران: راز.
  • تاریخ دریافت: 01 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 07 شهریور 1404
  • تاریخ پذیرش: 15 شهریور 1404
  • تاریخ انتشار: 09 مهر 1404