نقش هماهنگی پیام با حب ذات در تأثیرگذاری آن در تغییر رفتار مخاطب براساس داده‌های قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه قرآن و حدیث

2 عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، قم، ایران

3 عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

چکیده

این پژوهش در پی روشی برای افزایش تأثیر پیام بر مخاطب و در نتیجه تغییر رفتار اوست. گرایش‌ها و تمایلاتی در انسان وجود دارد که هرکدام انسان را به رفتاری مناسب با خود سوق می‌دهد؛ مثلاً میل به اکتشاف و کسب علم، او را به فراگیری بیشتر فرا می‌خواند؛ اما راحت‌طلبی یا گرایش به ثروت‌اندوزی او را به رفتار دیگری می‌کشاند که از علم‌آموزی باز می‌دارد؛ بنابراین بسیاری از آیات و روایات و به‌طورکلی پیام‌هایی که با هدف اصلاح رفتار بیان می‌شوند، چه بسا مخاطب آن را مخالف تمایلات و گرایش‌های درونی خود به حساب آورد؛ ازاین‌رو آن را نپذیرد. این پژوهش در پی یافتن روشی است که مخاطب چنین پیام‌هایی را موافق تمایلات خود به حساب آورد و در نتیجه انگیزه‌ انجام آن رفتار را در او ایجاد و یا تقویت کند. به‌کارگیری این روش به مبلِّغان، گویندگان و نویسندگان و همه‌ مربیان کمک می‌کند تا پیام‌های خود را با شناخت گرایش‌های انسان، با شیوه‌ای که برای مخاطب جذاب‌تر و مؤثرتر باشد، بیان کنند. این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی، با بررسی آیات قرآن و روایات، روش‌های تأثیرگذاری بر مخاطب و تغییر رفتار او را بررسی کرده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد: «هماهنگ‌کردن پیام با حب ذات» بهترین شیوه‌ تغییر گرایش و در نتیجه تغییر رفتار است. بر این پایه، محتوا باید به‌گونه‌ای بیان شود که مخاطب با شنیدن پیام نه تنها احساس نکند آنچه از او می‌خواهند برخلاف میل اوست، بلکه احساس کند محتوای پیام همسو و موافق با تمایلات و گرایش‌های اوست.

کلیدواژه‌ها


  1. *قرآن کریم.

    **نهج البلاغة (صبحی صالح).

    1. برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371). المحاسن (ج1). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    2. پالمر، مایکل. (۱۳۸۵). مسائل اخلاقی متن آموزشی فلسفه اخلاق. ترجمه علیرضا آل بویه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    3. جوادی آملی، عبدالله. (1378). فطرت در قرآن. قم: اسراء.
    4. خطیبی و همکاران. (1385). فرهنگ شیعه. قم: زمزم هدایت.
    5. خوانساری، محمدامین. (۱۴۰۳). دلایل هنجارین ایثار و ازخودگذشتگی در اخلاق وحیانی. نشریه اخلاق وحیانی. 14(31)، صص77- 97.
    6. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالعلم.‏
    7. رضائیان، علی. (1393). اصول مدیریت. تهران: سمت.
    8. سالاری‌فر، محمدرضا؛ موسوی اصل، میرمهدی؛ اصفهانیان، محمود. (۱۴۰۰). بررسی تطبیقی خودگرایی و دیگرگرایی روانشناختی و تبیین دیگرگرایی خداسو. فصلنامه مطالعات اخلاق کاربردی. 11(65)، صص۸۱- ۱۱۴.
    9. سبحانی، جعفر. (۱۳۷۵). راه خداشناسی و شناخت صفات او. قم: مکتب اسلام.
    10. سیف، علی‌اکبر. (1387). روانشناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.
    11. شبر، عبدالله. (1387). اخلاق. قم: هجرت.
    12. شجاعی، محمدصادق. (1391). انگیزش و هیجان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    13. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن (مترجم: سیدمحمدباقر موسوی، ج2، 4، 5، 15). تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
    14. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج13). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    15. طبرسی، علی بن حسن. (1344). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار. نجف: المکتبة الحیدریة.
    16. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏ (ج2). تهران: ناصر خسرو.
    17. کلینی، محمدبن یعقوب.‏ (1413ق). الکافی (ج4، 7). قم: دارالحدیث.
    18. لیثی واسطی، علی بن محمد. (1376). عیون‌الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث‏.
    19. مصباح یزدی، محمدتقی . (1398). انسان‌سازی در قرآن. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی&.
    20. مصباح یزدی، محمدتقی . (1394). اخلاق در قرآن (ج2). قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی&.
    21. مصباح یزدی، محمدتقی. (1384). به سوی خودسازی. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.&
    22. مصباح یزدی، محمدتقی. (1399). انسان‌شناسی در قرآن. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی&.
    23. مطهری، مرتضی. (1375). تعلیم و تربیت در اسلام. قم: صدرا.
    24. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1389). تفسیر نمونه(ج2، 5). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    25. نراقی، احمد. (1375). معراج السعاده. قم: هجرت.
    26. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی‏. (1410ق). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (المعروف بمجموعة ورّام)‏ (ج1). قم: مکتبه فقیه‏.
    27. ویتلی، دنیس. (۱۳۸۸). روانشناسی انگیزش (مترجم: افشین ابراهیمی). تهران: نسل نواندیش.
    28. ویتن، ویر. (1384). روانشناسی عمومی (مترجم: یحیی سیدمحمدی). تهران: روان.
  • تاریخ دریافت: 01 اردیبهشت 1404
  • تاریخ بازنگری: 05 مرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1404
  • تاریخ انتشار: 09 مهر 1404