بیان معانی «لَو» با تکیه بر معنای «تمنّی» و بیان شواهدی از قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی باز نشسته گروه عربی ،دانشگاه اصفهان، دانشکده زبانها خارجی،

10.22081/jqss.2025.69936.1329

چکیده

یکی از حروفی که در زبان عربی در معنای شرط و غیرشرط کاربرد دارد حرف «لو» است. در این مقاله از کاربرد حرف «لو» در معانی مختلف بحث شده است، ازجمله  شرط در زمان ماضی، شرط در آینده و «لو» مصدری، و روی یکی از معانی آن که «تمنّی» است تأکید شده و بیان شده است؛ هرچند دانشمندان نحو از نظر اعراب آن را حرف مصدری نامیده‌اند که به تأویل مصدر نمی‌برد، امّا به این نکته اشاره نکرده‌اند که از نظر معنی مفید معنای تمنّی می‌باشد؛ به‌ویژه آن‌گاه با فعل «ودّ» (دوست داشت) و یا سایر مشتقات آن به‌کار رودکه در کتاب‌های نحو و اعراب بیان شده و این مقاله گنجایش آنها را ندارد. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه‌ای با استناد به آیات قرآن کریم، نظر مفسران و دانشمندان ادبیات عرب و تحلیل اعرابی نحوی نویسنده، سعی شد معنای تمنی «لو» در آیات منتخب بیشتر مد نظر قرار گیرد و الزام به در نظرگرفتن محذوف و تکلف در معنا نیز برطرف شود.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
** نهج البلاغه.
‏ابن عطیه اندلسی، عبدالحق. (۱۳۹۸ق). المحرّر الوجیز فی تفسیر کتاب الله العزیز (تحقیق و تعلیق ابراهیم الأنصاری، ج1، 8، 12). قاهره: دارالفکر العربی.
ابن فارس، أحمد. (١٤١٨ق). الصاحبی فی فقه اللغة العربیة و مسائلها و سنن العرب فی کلامها. بیروت: محمدعلی بیضون.
ابن هشام انصاری، عبدالله جمال‌الدین. (1410ق). مغنی اللبیب عن الکتب الأعاریب. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
جلال الدین محمّد بلخی. (1366). مثنوی معنوی. تهران: امیرکبیر.
درویش، محیی‌الدین. (1415ق). اعراب القرآن وبیانه (ج1، 2، 3، 4، 5، 7، 8). سوریه: دارالارشاد.
زمخشری، محمد بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقایق التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل (ج1، 2، 4). بیروت: دار الکتاب العربی‏.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۷۹ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، 9، 11، 16، 17). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طبرسى، فضل بن حسن‏. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن ‏(ج1، 4، 6). تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طوسى، محمد بن حسن. (بی‌تا). ‏التبیان فى تفسیر القرآن (ج9). بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.‏
فخررازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب (ج20). بیروت: دار احیاء التراث العربى‏
محلی، جلال الدین؛ سیوطی، جلال‌الدین. (۱۴۱۶ق)، تفسیر جلالین (ج1). بیروت: مؤسسه النور للمطبوعات.
  • تاریخ دریافت: 07 فروردین 1404
  • تاریخ بازنگری: 15 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 29 خرداد 1404
  • تاریخ انتشار: 08 تیر 1404