نقد و راهبردهای مواجهه با حاکمیت سیاسی جاهلیت مدرن از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری قرآن و علوم با گرایش علوم سیاسی، جامعة المصطفی العالمیه قم، ایران.

2 استاد حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی و استاد تمام جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

3 استاد حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی العالمیه، قم، ایران.

10.22081/jqss.2025.71267.1362

چکیده

این پژوهش، درصدد تبیین مفهوم حاکمیت سیاسی جاهلیت مدرن، در عرصه سیاست و اجتماع است. فرض مطالعه بر آن است که حاکمیت سیاسی جاهلیت مدرن، در راستای حذف حاکمیتی ارزش‏های الهی، از عرصه‏ اجتماع و حاکمیت، درصدد بارگذاری و تزریق ارزش‏های مبتنی بر آموزه‏های غیرالهی و تحمیل آنها بر اندیشه‏های مردم و جامعه است. این پژوهش، براساس تحلیل داده‏های مرتبط با موضوع و بهره‏مندی از شیوه‏ تفسیر موضوعی، با تأکید بر روش استنطاقی شهید محمدباقر صدر است. آیات که دارای دلالت‏های روشن، در خصوص مبارزه با جهل دارند، مرجع استناد پژوهش قرار گرفته‏اند. مهمترین یافته‏های‏ تحقیق، نفی خدا، معاندت با آموزه‏های وحیانی و پیروی از هوای نفس، استکبارورزی و فتنه‌انگیزی، درون‌مایه اصلی و عصاره‏ای حاکمیت سیاسی جاهلیت مدرن در ساحت جامعه و سیاست است. در این مطالعه، مبانی، جهان‌بینی و رفتارهای حاکمیت سیاسی جاهلیت مدرن، در عرصه‏های بنیادی، بویژه حیات سیاسی، از نگاه قرآن کریم، مورد بررسی و نقد قرار گرفته و ابطال آن تبیین شده است. راهبردهای قرآنی مواجهه با مبانی و رفتارهای حاکمیت سیاسی جاهلیت مدرن، بر مفاهیمی، چون خدامحوری، استکبارستیزی به هم آمیختگی دین و سیاست تکیه می‏کند و در همه مقدرات، رویکردها و رفتارها، التزام به بایدها و نبایدهای کلام وحی توجه دارد.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
احمد امین. (1964م).  فجر الاسلام. قاهره: مکتبة النهضیة المصریه.
استیس، والتر. (1377). دین و نگرش نوین (مترجم: احمدرضا جلیلی). تهران: انتشارات حکمت.
اسکنیر، کوئنتین. (1393). بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن (مترجم: کاظم فیروزمند). تهران: نشر آگاه.
بخشایشی اردستانی، احمد. (1383). سیر تاریخی اندیشه‏های سیاسی در غرب. تهران: انتشارات آوای نور.
بستانی، فئواد افرام. (1375).  فرهنگ ابجدی الفبایی عربی - فارسی: ترجمه کامل المنجد الابجدی. تهران: اسلامی.
تامس، داونپورت؛ لارنس، پروساک. (1397). مدیریت دانش (مترجم: حسین رحمان‌سرشت). تهران: شرکت تهیه و توزیع قطعات لوازم یدکی ایران خودرو.
حسینی، سیدعلی. (1394). مؤلفه‌های جاهلیت مدرن و راهکارهای مبارزه با آن در قرآن. پایان‌نامه، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده علوم قرآنی قم.کارشناسی ارشد.
خامنه‌ای، سیدعلی. بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفراى کشورهاى اسلامى، 26/2/۱۳۹۴ https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29736
خامنه‏ای، سیدمحمد. (1386). انسان در گذرگاه هستی (ج2). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
خمینی، روح‌الله. (1379). صحیفه امام خمینی (ج21، چاپ سوم). تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دادز، کلاوس. (1389). رویکرد نوین به ژئوپلتیک (مترجم: رسول افضلی و دیگران). تهران: نشر نیروهای مسلح.
دهخدا، علی‌اکبر. (1345).  لغت نامه (ج13). تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سادات افتخاری، معصومه. (1398). ویژگی‏های جاهلیت اولی در قرآن و مقایسه آن با جاهلیت مدرن، پایان نامه سطح سه، قم: جامعه‌الزهرا.
ساوجی، محمد. (1388). مدرنیته و پسا مدرنیسم. فصلنامه سیاست. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره2‌، صص 171-192.
سروش، عبدالکریم. (1374). معنا و مبنای سکولاریسم، کیان، 5(26)، صص4-13.
سعادت، احمد. (1395).  اسلام و جاهلیت قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی|.
شجاعی زند، علیرضا. (1383). عرفی شدن در غرب مسیحی و شرق اسلامی. تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
شعبانپور،  محمد؛ بشارتی، زهرا. (1392). راهکارهای اخلاقی مقابله با مؤلفه‌های جاهلیت در جوامع مدرن، 4(15). صص69-93.
شفیعی سروستانی، اسماعیل و همکاران. (1390). جاهلیت مدرن در رویاروی با امام زمان#. قم: موعود عصر.
صلیبا، جمیل. (1369). فرهنگ فلسفی (مترجم: منوچهر صانعی دره‌بیدی). تهران: انتشارات حکمت.
ضیمران، محمد. (1382). نیجه پس از هایدگر (نوشه: دریدا ودولوز). تهران: انتشارات هرمس.
طالقانی، سیدمحمود. (1362). پرتوی از قرآن (ج2). تهران: شرکت سهامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن (مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی. ج17، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علیزاده، علی. (1396). مسخ حقیقت در جاهلیت. تهران: سه نقطه.
فروخ، عمر. (1969م). تاریخ الارب العربی. بیروت: دارالعلم للملایین.
قرشی، سیدعلی‌اکبر. (1371).  قاموس قرآن (ج2، 6). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قره‌باغی، علی‌اصغر. (1380). تبار شناسی پست مدرنیسم. تهران: دفتر پژوهش‏های فرهنگی.
قطب، محمد. (1360). جاهلیت قرن بیستم (مترجم: سیدصدرالدین بلاغی). تهران: امیرکبیر.
قطب، محمد. (1397). جاهلیت قرن بیستم (مترجم: محمدعلی عابدی. [بی‏جا]: انتشارات مولف.
کسرایی، محمد سالار. (1384). چالش سنت و مدرنیته در ایران. تهران: نشر مرکز.
لاپی‏یر، ژان ویلیام. (1392م). قدرت سیاسی (مترجم: بزرگ نادرزاد، چاپ چهارم). تهران: انتشارات فرزان روز.
لارنس، کهون. (1381). از مدرنیسم تاپست مدرنیسم (مترجم: عبدالکریم رشیدیان. چاپ دوم). تهران: نشر نی.
لاوین، ت.ز. (1384).  از سقراط تا سارتر  (مترجم: پرویز بابایی، چاپ دوم). تهران: انتشارات نگاه.
لنکستر، لین؛ جونز، ویلیام‌تامس؛ فاستر، مایکل‌برسفورد. (1395). خداوندان اندیشه سیاسی (ج2). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی (آموزش انقلاب اسلامی).
ماکیاولی، نیکولو. (1392). شهریار (مترجم: احمد زرکش). تهران: نشر پژواک.
محمدی، مسلم. (1389). مکتب‏های نسبی‏گرایی اخلاقی از یونان باستان تا دوران معاصر. قم: بوستان کتاب.
مسترحمی، سیدعلی. (1395). «پوزیتویسم خطای علمی جاهلیت مدرن و راهکارهای قرآنی با آن». قم: همایش اسلام و جاهلیت مدرن؛ چالش‌ها و بایسته‌ها.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). انسان‏سازی در قرآن. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. (1377). مقدمه‏ای برجهان بینی اسلامی. قم: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1393). انسان شناسی قرآن (چاپ دوم). تهران: انتشارات صدرا.
معین، محمد. (1375). فرهنگ فارسی (ج1، 3).  تهران: انتشارات امیرکبیر.
میرچا، الیاده. (1374). فرهنگ و دین. برگزیده مقالات دائرة المعارف دین (هیئت مترجمان زیر نظر بهاالدین خرم‌شاهی). تهران: انتشارات طرح نو.
نواک، جورج. (1384). فلسفه تجربه‏گرا از لاک تا پوپر (مترجم: پرویز بابایی). تهران: آزاد مهر.
نوروزی، حسین؛ تقوی‌نژاد، سیدرضا؛ سیفی ، میترا؛ شهبندی، محمود. (1398). کتابنامه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی: کتاب‌ها و مقاله‌ها. تهران: اداره نشر وزارت امور خارجه.
نوری، یحیی. (1385). اسلام و عقائد و آراء بشری، یا، جاهلیت و اسلام. تهران: نوید نور.
ویژه، محمدرضا؛ پتفت، آرین. (1395). واکاوی مفهوم پسامدرن حاکمیت از دیدگاه حقوقی عمومی با تأکید بر اندیشه‏های فوکو. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 18(52)، صص9-32.
هابز، توماس. (1385). لویاتان (مترجم: حسین بشیریه، چاپ چهارم). تهران، نشر نی.
  • تاریخ دریافت: 16 فروردین 1404
  • تاریخ بازنگری: 02 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 25 خرداد 1404
  • تاریخ انتشار: 08 تیر 1404