امکان‌سنجی ولایت تکوینی انسان از دیدگاه علمای شیعه با استناد به قرآن و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معارف دانشگاه امام حسین علیه السلام

2 دانش آموخته سطه سه حوزه علمیه، دانشجو دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش انقلاب دانشکده الاهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ولایت تکوینی یکی از مباحث مهم در میان اندیشمندان مسلمان و از باورهای اساسی شیعه است که براساس آن، خداوند در کنار ولایت تشریعی، بذاته دارای ولایت تکوینی نیز می‎باشد. اما اینکه انسان نیز می‎تواند دارای ولایت تکوینی باشد یا خیر، پرسش این تحقیق است که براساس نظر فلاسفه و متکلمین و بررسی دیدگاه آنها با استناد به قرآن و روایات به آن می‎پردازد. براساس یافته‌های تحقیق و بنابر دیدگاه فلاسفه و متکلمین که منبعث از آیات و روایات است، ولایت تکوینی انسان، نه ‌فقط از حیث امکان وقوعی داری امتناع ذاتی نیست، بلکه ولایت تکوینی برخی از انسان‌ها که انبیا و ائمه در رأس آنها می‌باشند، مورد وفاق اندیشمندان شیعه به‌ویژه فلاسفه و متکلمین بوده و منجر به شرک و غلو در حق ‌اولیا الهی به‌ویژه ائمه اطهار نمی‌شود و درنتیجه با توحید روبوبی منافات ندارد؛ بنابراین جمهور شیعه با مراجعه به نصوص دینی معتقد است تصرف در تکوین، اولاً و بالذات برای خداوند و ثانیاً و بالعرض برای برخی بندگان صالح با اذن خداوند قابل ‌اثبات است. این تحقیق با روش کتابخانه‌ای به جمع‌آوری داده‌ها پرداخته و با روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ به پرسش اصلی تحقیق برآمده است

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. آملی، حیدر. (1367). المقدمات من کتاب نص النصوص. تهران: توس.
    2. آملى، حیدر. (1422ق). تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخظم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم‏ (ج4). قم: نور علی نور.
    3. آملی، محمدتقی. (1413ق). المکاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    4. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (بی‌تا). الاشارات و التنبیهات (ج3). قم: دفتر نشر کتاب.
    5. ابن‌شهر آشوب، محمد. (1956م). مناقب آل أبی طالب (ج3). نجف: حیدری.
    6. ابن فارس، احمد. (1399ق). معجم مقاییس اللغة. بیروت: دار الفکر.
    7. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج13). بیروت: دار صادر.
    8. اصفهانی، محمدحسین. (1419ق). حاشیه المکاسب (ج2). قم: ذوی القربى.
    9. بجنوردی، حسن. (1419ق). القواعد الفقهیة (ج7). قم: الهادی.
    10. برسی، حافظ رجب. (1419ق). مشارق أنوار الیقین. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    11. بروجردی، سیدحسین. (1416ق). تفسیر الصراط المستقیم (ج3). قم: انصاریان.
    12. جوادی آملی، عبدالله. (1369). ولایت در قرآن. قم: نشر پژمان.
    13. جوادی آملی، عبدالله. (1395). ولایت فقیه ولایت فقاهت وامامت. قم: اسراء.
    14. حرعاملی، محمد. (1414ق). وسائل الشیعة (ج4). قم: مؤسسة آل البیت^ لإحیاء التراث.
    15. حسن‌زاده آملی، حسن. (1383). انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه. قم: قیام.
    16. حسینی تهرانی، محمدحسین. (1418ق). امامشناسی (ج5). مشهد: ناشر علامه طباطبایی.
    17. حسینی شیرازی، محمد. (2002م). الولایة التکوینیة التشریعیة لصدیقة الطاهرة. بیروت: هیات محمد امین.
    18. حمود، محمدجمیل. (1421ق). الفوائد البهیة فی شرح عقائد الامامیة (ج2). بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
    19. حیدری، کمال. (2011م). الولایة التکوینیة حقیقتها و مظاهرها. قم: دار فرید.
    20. خباز قطیفی، ضیا. (2013م). الولایة التکوینیة بین القرآن و البرهان. قم: باقیات.
    21. خرسی بحرانی، محمد. (1423ق). انوارالمحمدیة فی الولایة التکوینیة. قم: انتشارات حضرت معصومه.
    22. خمینی، روح الله. (1368). شرح دعای سحر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
    23. خمینی، روح الله. (1384). الحکومة الاسلامیة. تهران: عروج.
    24. خویی، ابوالقاسم. (1377). مصباح الفقاهة، بقلم محمدعلی توحیدی تبریزی (ج3، 5). قم: داوری.
    25. خویی، ابوالقاسم. (1975م). البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالزهراء.
    26. راوندی، قطب‌الدین. (1409ق). الخرائج و الجرائح (ج1). قم: مؤسسة الإمام المهدی×.
    27. روحانی، محمدصادق. (1429ق). منهاج الفقاهة (ج4). قم: انوار الهدی.
    28. روحانی، محمدصادق. (1431ق). أجوبةالمسائل فی الفکر و العقیدة و التاریخ و الأخلاق (ج1). قم: دار زین‌العابدین.
    29. زبیدی، محمّد. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
    30. سبحانی، جعفر. (1385). ولایت تکوینی و تشریعی. قم: موسسه امام صادق×.
    31. سبزواری، سیدعبدالاعلی. (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام (ج16). قم: موسسه المنار.
    32. سهروردی، محمد. (1372). شرح حکمة الاشراق (محقق: حسین ضیائی). تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    33. صافی گلپایگانی، لطف الله. (1393). ولایت تکوینی و ولایت تشریعی. قم: دفتر تنظیم و نشر آثار آیت الله صافی گلپایگانی.
    34. صدرالمتالهین، محمد. (1370). تفسیر القرآن الکریم (ج5). قم: بیدار.
    35. صدرالمتالهین، محمد. (1422ق). المبدأ والمعاد (محقق: سیدجلال‌الدین آشتیانی). قم: مکتبه الاعلام الاسلام.
    36. صدرالمتالهین، محمد. (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ج3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    37. صدوق، محمد. (1363). کمال الدین و تمام النعمة (مصحح: علی اکبر الغفاری). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    38. صدوق، محمد. (1417ق). الأمالی. قم: موسسه البعثه.
    39. صدوق، محمد. (بی‌تا). التوحید. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    40. الصغیر، جلال. (1998م). الولایة التکوینیة الحق الطبیعی للمعصوم. بیروت: دار الأعراف للدراسات.
    41. صفار، محمد. (1404ق). بصائر الدرجات. تهران: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    42. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1360). رساله الولایة. قم: موسسه اهل البیت.
    43. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1385). بدایة الحکمة. قم: دارالعلم.
    44. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج6، 10، 12). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    45. طبرسی، فضل بن حسن. (1427ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج3). بیروت:دار المرتضی.
    46. طبری، محمد. (1410ق). نوادر المعجزات. قم: مؤسسة الإمام المهدی#.
    47. طیب، عبدالحسین. (1387). اطیب البیان فی تفسیر القرآن (ج12). تهران: اسلام.
    48. عاشور، علی. (بی‌تا). الولایة التکوینیة لآل محمد. بی‌جا: بی‌نا.
    49. عاملی، اسماعیل. (2013م). الولایة التکوینیة فیض الهی و عطا ربانی. بیروت: دار الولاء.
    50. فضل الله، محمدحسین. (1419ق). من وحی القرآن (ج6). بیروت: دار الملاک.
    51. فضل الله، محمدحسین. (2010م). نظریة الاسلامیة حول ولایة التکوینیة. بیروت: دارالملاک.
    52. فیض کاشانی، ملامحسن. (1416ق). تفسیر الصافی (ج4). قم: صدر.
    53. قمی، علی بن ابراهیم. (1367). تفسیر قمی (ج1). قم: دار الکتاب.
    54. کراجکی، ابوالفتح. (1369). کنز الفوائد (ج1). قم: مکتبه المصطفوی.
    55. کربلایی، جواد. (1380). الانوار الساطعة فی شرح زیارة الجامعة (ج1). قم: دارالحدیث.
    56. کلینی، محمد بن یعقوب. (1365). الکافی (ج1، مصحح: علی‌اکبر غفاری). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    57. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار (ج24، 26، 99، 102). بیروت: موسسه وفا.
    58. محسنی، طاهره. (1396). نظام ولایت تکوینی در قرآن با تأکید بر تفاسیر فریقین. تهران: دانشگاه امام صادق×.
    59. مطهری، مرتضی. (1394). ولاء و ولایت‌ها (ج3). تهران: صدرا.
    60. مغنیه، محمدجواد. (1993م). فلسفات اسلامیة. بیروت: دارالجواد.
    61. مفید، محمد بن نعمان. (1414ق). أوائل المقالات (محقق: إبراهیم انصاری). بیروت: دار المفید.
    62. مکارم شیرازی، ناصر. (1379). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل (ج2). قم: موسسه امام علی×.

    میلانی، علی. (1396). اثبات الولایة العامة للنبی و الائمة. تهران: حقائق