روش‌شناسی مرجعیت علمی قرآن در مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

قرآن و علوم انسانی، مدرسه عالی قرآن و علوم، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

چکیده

برای مرجعیت منبع جامع و خطاناپذیر قرآن، در علوم انسانی، می‌توان با مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم انسانی زمینه‌های اولیه را فراهم کرد و با توجه به تفاوت روش‌شناسی تحقیق در علوم انسانی با روش‌شناسی تحقیق در قرآن کریم، لازم است یک روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم انسانی برای ارتباط معرفتی میان این دو عرضه شود. برای رسیدن به این هدف، باید با توجه به روش‌شناسی متفاوت علوم انسانی موجود و مطالعات قرآنی، روش‌هایی که می‌توان به‌وسیله آن روش‌ها، ارتباط معرفتی میان داده‌های علوم انسانی موجود و داده‌های قرآنی ایجاد کرد، مورد بررسی قرار دهیم و در نهایت روش مطلوب عرضه ‌شود. روش‌هایی همچون «کشف و استنباط»، «تأیید و تکمیل»، «داوری و تهذیب»، «تکیه بر پیش‌فرض‌های قرآنی برای تأسیس علوم انسانی دینی»، «فرضیه‌انگاری تعالیم قرآن» و «تأثیر غیرمستقیم و عدم‌مداخله» و «تولید علوم انسانی با پشتوانه تعالیم بنیادی قرآن به‌مثابه مفروضات نظری» قابل عرضه است، اما هیچ‌یک از این روش‌ها کامل نبوده و از وجاهت لازم برخوردار نیست. بر این اساس این مقاله با روش‌ توصیفی - تحلیلی، به این پرسش پاسخ خواهد داد که مرجعیت علمی قرآن در عرصه مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم انسانی با چه روشی امکان‌پذیر است؟ نتیجه و دستاورد این تحقیق، عرضه روشی مستدل و قابل قبول برای مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم انسانی است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. آریان، حمید. (1387). جامعیت قرآن در بیان مفسر المیزان، قرآن‌شناخت، شماره 1،
      صص 131 - 166.
    2. الالوانی، طاها. (1374). اسلامی‌سازی معرفت دیروز و امروز (ترجمه مسعود پدرام)، رهیافت، شماره 11، صص 37 -47.
    3. باقری، خسرو. (1380). چیستی تربیت دینی. تهران: مرکز مطالعات تربیت دینی.
    4. باقری، خسرو. (1382). هویت علم دینی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    5. باقری، خسرو. (1384). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
    6. جوادی آملی، عبدالله. (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: اسراء.
    7. حسینی، سیدمعصوم. (1392). جامعیت قرآن از نگاه علامه طباطبایی، پژوهشنامه معارف قرآنی، 4(14)، صص 7-20.
    8. خرمشاهی، بهاءالدین. (1385). دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی (ج2). تهران: جمهوری اسلامی.
    9. راغب اصفهانی، حسین. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم.
    10. رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1378). علوم بشرى و مثال‌هاى علمى در قرآن، مشکو‌ة، شماره 62-65، صص 221-236.
    11. رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1396). مرجعیت علمی قرآن، مجموعه آثار کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی (ج1). قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
    12. زرقانی، محمد عبدالعظیم. (بی‌تا). مناهل العرفان فی علوم القرآن (ج1). قاهره: مطبعة عیسى البابی الحلبی وشرکاه.
    13. زرکشی، محمدبن‌عبدالله. (1410ق). البرهان فی علوم القرآن (ج2). بیروت: دارالمعرفة.
    14. سیوطی، جلال‌الدّین. (بی‌تا). الإتقان فی علوم القرآن (ج2). بیروت: دارالمکتبۀ العلمیّۀ.
    15. طباطبایی، سیّدمحمّدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    16. طوسى، محمد بن حسن. (بی‌تا). ‏التبیان فى تفسیر القرآن‏ (ج1). بیروت: دار احیاء التراث العربى.‏
    17. غزالی، ابوحامد محمد. (1368). احیای علوم دین (ج1، مترجم: مؤیدالدین محمد خوارزمی). تهران: علمی و فرهنگی.
    18. فروند، ژولین. (1385). نظریه‌های مربوط به علوم انسانی (مترجم: علی‌محمد کاردان). تهران: ‌مرکز نشر دانشگاهی.
    19. فیض کاشانی، ملامحسن. (1415ق). تفسیر صافی (ج1). تهران: انتشارات صدر.
    20. گلشنی، مهدی. (1377). از علم سکولار تا علم دینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    21. مجتبوی، سیدجلال‌الدین. (1373). فلسفه در ایران؛ مجموعه مقالات فلسفی در ایران. تهران: انتشارات حکمت.
    22. مصباح یزدی، محمدتقی. (1364). آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    23. مطهری، مرتضی، (1377). مجموعه آثار (ج2). تهران: صدرا.
    24. ملکیان، مصطفی. (1378). تأملاتی چند در باب امکان و ضرورت اسلامی شدن دانشگاه، نقد و نظر، شماره 19-20، صص 216-233.
    25. ملکی میانجی، محمدباقر. (1417ق). مناهج البیان فی تفسیر القرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    26. وندل، بل. (1374). بازاندیشی در ارزش‌ها، عینیت و آینده (مترجم: علی بهار)، رهیافت، شماره 11، صص 16-27.