واکاوی جری و تطبیق‌ آموزه‎ های قرآنی از منظر امام خامنه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هسته مرجعیت علمی قرآن دفتر تبلیغات

2 دانشیار قرآن پژوهی

10.22081/jqss.2024.69163.1301

چکیده

نزول قرآن در زمان و مکان خاص به معنی محدوداندیشی در برابر پیام الهی نیست، بلکه باید فراتر از بسترهای عصر نزول به پیام‌های قرآن نگریست، و مردم همه اعصار را مخاطبان قرآن دانست، تشکیل جامعه قرآنی مشروط به این است که آموزه‎های قرآنی در میان جامعه جریان پیدا کند و نهادینه شود. یکی از وظایف اندیشمندان قرآنی جری و تطبیق ضابطه‎مند آموزه‌های قرآن است. حضرت آیت الله خامنه‌ای با عنایت به کارآمدی و جریان قرآن در همه اعصار در این مسیر گام‎های مؤثری برداشته‌، و این مهم را از جامعه نخبگانی مطالبه کرده‌اند. پژوهش پیش‎رو با روش توصیفی ـ تحلیلی به تبیین جریان جاودانه آموزه‎های قرآنی در اندیشه مقام معظم رهبری پرداخته و با الهام‌گرفتن از روش‎های بهره‌وری ایشان از قرآن در مسائل اجتماعی، تلاش کرده روش جریان معارف قرآن در جامعه را در منظومه فکری ایشان استخراج کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در اندیشه ایشان از مواردی همچون تطبیق عام و مطلق بر مصادیق، استخراج معیار، الغای خصوصیت و تنقیح مناط، مناسبات حکم و موضوع، توجه به ظرفیت واژگان قرآن و توسعه مفهومی در راستای جریان و تطبیق آموزه‎های قرآنی در جامعه استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1426ق). کفایه الاصول. قم: موسسه آل البیت^.
    2. ابن‌منظور، محمد ابن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج1، 4و 10). بیروت: دار صادر.
    3. امام خمینی، سیدروح‌الله. (1421ق). لمحات الاصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
    4. امام خمینی، سیدروح‌الله. (1389). کتاب الطهارة. نجف: مطبعة الآداب.
    5. بحرانى سید‎‎هاشم. (1416ق). البرهان فى تفسیر القرآن‏ (ج4). تهران‏: بنیاد بعثت‏.
    6. جوادی آملی، عبدالله. (1378). تفسیر تسنیم (ج1). قم: مرکز نشر اسراء.
    7. جوادی آملی، عبدالله. درس خارج، 16/1/1393.
    8. جوهری، اسماعیل ‌بن حماد. (1376ق). تاج اللغة و صحاح العربیة (ج6). بیروت: دارالعلم للملایین.
    9. خامنه‌ای، سیدعلی. (1398). بیان قرآن (تفسیر سوره برائت). تهران: دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری.
    10. خامنه‌ای، سیدعلی. (1/09/1377). بیانات، در مراسم اختتامیه‏ پانزدهمین دوره‏ مسابقات قرآن، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری:

    https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2919

    1. خامنه‌ای، سیدعلی. (12/ 10/ 1376). بیانات، در خطبه‌های نماز جمعه، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2868
    2. خامنه‌ای، سیدعلی. (20/6/1388). بیانات، در خطبه‌های نماز جمعه، ‏ برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8033
    3. خامنه‌ای، سیدعلی.(28/10/‏1375). بیانات، در خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران‌، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2823
    4. خامنه‌ای، سیدعلی. (26/9/‏1378). بیانات، در خطبه‌های نمازجمعه‌، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2984
    5. خامنه‌ای، سیدعلی. (30/11/1370). بیانات، در دیدار جمعی از فضلای حوزه‌ علمیه‌ قم، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2587
    6. خامنه‌ای، سیدعلی. (28/7/1368). بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2207
    7. خامنه‌ای، سیدعلی. (24/12/1396). بیانات، در دیدار رئیس و اعضاى مجلس خبرگان رهبرى، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39229
    8. خامنه‌ای، سیدعلی. (20/ 11/ 1374). بیانات در خطبه‏هاى نماز جمعه، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2784
    9. خامنه‌ای، سیدعلی. (16/ 01/ 1381). بیانات در خطبه‏هاى نماز جمعه‏ى تهران‏ برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3114
    10. خامنه‌ای، سیدعلی. (18/4/1370). بیانات در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2471
    11. خویی، سیدابوالقاسم. (1417ق). محاضرات فی اصول الفقه (ج1، چاپ چهارم). قم: طبع دار الهادی.
    12. راغب اصفهانى، حسین. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن‏. دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
    13. رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1393). منطق تفسیر قرآن (ج1). قم: مرکز بین‌المللی چاپ و نشر المصطفی.
    14. رضایی کرمانی، محمدعلی. (1395). روش‌های به‌کارگیری قاعده جری و تطبیق در حوزه فهم قرآن. فصلنامه پژوهشهای قرآنی، شماره 80، صص4-27.
    15. زمخشری، محمود. (1400). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (ج1). بیروت: دار الکتاب العربی.
    16. سعیدی روشن، محمدباقر. (1402). معناشناسی روش ها و نظریه‌ها. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    17. سیدرضی، محمد بن حسین. (1383). نهج‌البلاغه امیر المومنین علی× (مترجم: عبدالحمید آیتی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    18. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. (1390). دروس تمهیدیة فی القواعد التفسیریة (ج1). قم: موسسه نشر اسلامی.
    19. سیوطی، جلال‌الدین. (1380). الاتقان فى علوم القرآن (مترجم: سیدمهدى حائرى قزوینى‏، ج‏2). تهران: امیرکبیر.
    20. شاکر، محمدکاظم. (1388). روش‌های تأویل قرآن. قم: موسسه بوستان کتاب.
    21. صابری، حسین. (1381). عقل و استنباط فقهی. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
    22. صادقی‎تهرانی، محمد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه (ج1، 25). قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
    23. صدر، سیدمحمدباقر. (1418ق). دروس فی علم الاصول (ج1). قم: موسسه النشر الاسلامی.
    24. صدوق، محمد. (1363). من لایحضره الفقیه (ج4). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    25. طباطبایی، سیّد‎محمّدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، 3، 16، 17). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    26. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج1، 2). تهران: ناصر خسرو.
    27. طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین (ج1، 5). تهران: مرتضوی.
    28. طیب حسینی، سیدمحمود. (1395). چند معنایی در قرآن کریم (چاپ دوم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
    29. عاملى (شهید ثانى)، زین‌الدین‌بن‌على. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌ (ج1). قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
    30. عیاشی، سیدمحمود. (1380). تفسیر عیاشی (ج1). تهران: مکتب العلمیه الاسلامیه.
    31. غروی اصفهانی، محمدحسین. (1374). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة (ج16). قم: انتشارات سیدالشهدا.
    32. فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله. (1373). کنز العرفان فى فقه القرآن (ج‏1). تهران: مرتضوی.
    33. فاضل موحدی لنکرانی، محمد. (1381). اصول فقه شیعه (ج2). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
    34. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق). العین (ج6). قم: موسسه دار الهجره.
    35. فیض کاشانی، ملامحسن. (1415ق). تفسیر الصافی (ج3). تهران: انتشارات الصدر.
    36. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا. (1368). تفسیر کنزالدقائق و بحر الغرائب (ج10). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
    37. کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری (ج1، 4). تهران: دار‌الکتب الاسلامیه.
    38. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار (ج89). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.‏
    39. مشکینی اردبیلی، علی. (1374). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها. قم: الهادی.
    40. مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن (ج2). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    41. مظفر، محمدرضا. (1415ق). اصول فقه (ج1). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    42. معرفت، محمد‌هادی، (1397). تفسیر و مفسران (ج1). قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
    43. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی. (1409ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن‏ (ج8). بیروت: مؤسسه اهل‌البیت^.
    44. مهدوی‌راد، محمدعلی؛ هادیان رسنانی، الهه. (1399). بازشناسی مفهوم توسعه معنایی. پژوهش‌های دینی، شماره40، صص 207-228.
    45. نصیری، علی. (1375). جری و تطبیق در المیزان. علوم و معارف قرآن، شماره 2،
      صص 78 –
    46. نفیسی، شادی. (1392). مبانی جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی. دو فصلنامه قرآن شناخت، سال ششم، شماره 12، صص 5-26.

    هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1384). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ج2). قم: موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت^.