چرایی و چگونگی مرجعیت علمی قرآن کریم؛ مرور اولیه نظریه تناسب وجودی در فلسفه اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه اخلاق

10.22081/jqss.2024.69011.1298

چکیده

از راه‎های امکان‌سنجی و تشخیص چگونگی مرجعیت علمی قرآن کریم نگاهی تطبیقی به مسائل دانش‎های گوناگون و مقایسه همان مسئله‌ها در قرآن است. به این منظور ابتدا، مسئله و یا مسئله‌هایی از هر یک از علوم انتخاب می‎شود و با عرضه آن به قرآن کریم، امکان مرجعیت علمی قرآن نسبت به آن دانش و چگونگی آن بررسی می‎شود. فلسفه اخلاق یکی از علومی است که شایسته است مسئله مرجعیت علمی قرآن کریم نسبت به آن واکاوی شود. در این مقاله با گزینش نظریه‌ای از فلسفه اخلاق (نظریه تناسب وجودی) چگونگی عرضه آن به قرآن کریم نشان داده می‌شود و با تعیین ابعاد نظریه تناسب وجودی، هر یک از ابعاد نظریه محور یک پرسش برای عرضه به قرآن کریم قرار می‎گیرد. با یافتن چگونگی پاسخ‌دهی قرآن کریم به این پرسش‌ها می‌توان به نتایجی درباره چگونگی مرجعیت علمی قرآن در برابر این نظریه به‌طور خاص و فلسفه اخلاق به‌طور عام رسید.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    ** نهج‌البلاغه.

    1. آل‌بویه، علیرضا. (1400). بررسی انتقادی غایت‌گرایی اخلاقی به مثابه نظریه هنجاری قرآن. قرآن‌شناخت. 14(26)، صص 95-112.
    2. بخشی گلسفیدی، مرتضی؛ مظفری، حسین و محدر، تقی. (1400). رابطه معرفت به خدا با معیار ارزش اخلاقی از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی». معرفت اخلاقی. 12(30)، صص 33-48.
    3. بهمنی، سعید. (1397). نظریه‌پردازی قرآن‌بنیان؛ رهیافت‌های توسعه روش نظریه‌پردازی قرآن‌بنیان سیدمحمدباقر صدر. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    4. حسینی رامندی، سیدعلی‌اکبر. (1399/الف). نظریه خودگروی اخلاقی از دیدگاه قرآن. پژوهش‌های قرآنی. 25(94)، صص 67-86.
    5. حسینی رامندی، سیدعلی‌اکبر. (1399/ب). قرآن و غایت‌گرایی اخلاقی. قرآن‌شناخت؛ 13(24)، صص 39-58.
    6. حیدری‌فر، مجید. (1392). مهندسی فهم و تفسیر قرآن؛ پژوهشی نو در روش‌شناسی تفسیر ترتیبی و موضوعی قرآن کریم. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
    7. الخالدی، صلاح عبدالفتاح. (1418ق). التفسیر الموضوعی بین النظریه و التطبیق؛ دراسه نظریه و تطبیقیه مرفقه بنماذج و لطائف التفسیر الموضوعی. اردن: دارالنفائس.
    8. رحمان‌ستایش، محمدکاظم؛ جوکار، حامد. (1394). ضوابط عرضه روایات به قرآن کریم. کتاب قیم. 5(13)، صص 163-180.
    9. رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1396). مرجعیت علمی قرآن کریم. مجموعه آثار کنگره بین‌المللی قرآن و علوم انسانی (ج1). قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی،
      صص 15-42.
    10. صادقی، هادی؛ پاشایی، وحید. (1397). خودگروی اخلاقی؛ نگاهی قرآنی. آموزه‌های قرآنی، ش28، صص 57-82.
    11. صادقی، هادی؛ خوانساری محمدامین. (1395). دیگرگروی اخلاقی: منظری قرآنی. پژوهش‌نامه اخلاق. 9(32)، صص 7-36.
    12. الصدر، سیدمحمدباقر. (1421ق). المدرسه القرآنیّه (موسوعه الشهید الصدر، ج19). قم: مرکز الأبحاث والدراسات التخصّصیّه للشهید الصدر.
    13. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج5، 15). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ2.
    14. طبرسى، فضل ‌بن ‌حسن. (1412ق). تفسیر جوامع الجامع (ج4). قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
    15. عاملی (شیخ حر عاملى)، محمدبن‌حسن. (1409ق). وسائل الشیعه(ج27). قم: مؤسسة آل البیت^.
    16. غرسبان، مرتضی. (1399). مرجعیت علمی قرآن از دیدگاه دکتر گلشنی. مطالعات علوم قرآن. 2(5)، صص 89-116.
    17. فاکر میبدی، محمد؛ رفیعی، محمدحسین. (1398). مرجعیت علمی قرآن از نگاه علامه طباطبایی. مطالعات علوم قرآن، 1(1)، صص 8-37.
    18. فنایی اشکوری، محمد. (1388). جایگاه عقل و وحی در هندسه معرفت بشری: تحلیل و بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی در کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. معرفت فلسفی. 6(24)، صص 37-66.
    19. فیروزمهر، محمدمهدی. (1398). مرجعیت علمی قرآن از نگاه استاد مطهری. مطالعات علوم قرآن. 1(2)، صص 7-36.
    20. مبینی، محمدعلی. (1392). تناسب و سازگاری وجودی به منزله ارزش بنیادین. نقد و نظر. شماره 69، صص 2-33.
    21. مبینی، محمدعلی. (1399). خدا، ارزش، عقلانیت: گامی به سوی نظریه تناسب وجودی در باب ارزش. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    22. مبینی، محمدعلی. (1401 الف). بررسی نظریه تناسب ساموئل کلارک درباره ارزش اخلاقی و مقایسه اجمالی آن با نظریه تناسب وجودی. اندیشه فلسفی، 3(9)، صص 15-32.
    23. مبینی، محمدعلی. (1401 ب). گونه‌شناسی خوبی اخلاقی در نظریه تناسب وجودی. تأملات اخلاقی. 3(3)، صص 7-26.
    24. مبینی، محمدعلی. (1402). بررسی جایگاه نظریه تناسب وجودی در مباحث فلسفه اخلاق. پژوهش‌های اخلاقی. 3(13)، صص 199-214.
    25. مبینی، محمدعلی؛ آل بویه، علیرضا. (1397). لغزش معناشناختی در نظریه‌های اخلاقی غایت‎گرا با تأکید بر نظریه اخلاقی استاد مصباح یزدی. نقد و نظر. 23(89)، صص 4-28.
    26. نصیری، علی. (1390). بررسی روایات عرضه. حدیث حوزه. 2(2)، صص 32-69. شماره 32، صص 155-196.