بررسی روایت‌گری نوح در قرآن کریم و کتاب مقدس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 الهیات- دانشگاه آزاد اسلامی

2 الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

10.22081/jqss.2024.68337.1283

چکیده

روایت نوح× در کتاب مقدس و قرآن کریم از جهت موضوع مشترک است؛ اما شیوه روایت‌گری این متون درباره نوح× به دلیل تفاوت‌ها در درون‌مایه و هسته مرکزی، زمینه تفاوت روایت‌ها در بیان ویژگی‌های نوح× را فراهم کرد. متون دینی یادگشته با توجه به رهیافت‌های متفاوت در گستره خداشناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی  به روایت‌گری از داستان نوح پرداخته‌اند و همین جهت منشأ اختلاف کتاب مقدس و قرآن کریم در روایت‌گری داستان نوح می‌باشد. در روایت قرآن کریم با محوریت توحید به‌عنوان هسته مرکزی متن، روایت نوح از جهت ساختاری و محتوایی با روایت کتاب مقدس متفاوت است. در این ساختار، قوام‌بخش روایت نوح× در گستره فردی، پیراستگی و بی‌آلایشی از گناهان دینی و برگزیدگی از جانب خدا شناخته شد که این هویت در حوزه اجتماعی نقش تبشیر و انذار قوم بازنمون یافت. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی و تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای در بازنمایی ویژگی‌های فردی و اجتماعی و منش زیسته نوح× در روایت‌گری کتاب مقدس و قرن کریم است. تأثیرپذیری مستقیم روایت‌ها از درونمایه متون خود و واگرایی هرکدام از روایت‌ها در بازشناسی هویتی نوح× از یافته‌های پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    ** کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید (سفر پیدایش)

    1. آشتیانی، جلال‌الدین. (1368). تحقیقی در دین یهود. تهران: نشر دانش.
    2. اشرفی، عباس. (1385). مقایسه قصص در قرآن و عهدین. تهران: امیرکبیر.
    3. انوشه، حسن. (1381). دانشنامه ادب فارسی.تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    4. الیاده، میرچا. (1381). اسطوره، رویا و راز (مترجم: رویا منجم). تهران: علم.
    5. پورحسین، محمدکاظم. (1382). سیمای نوح در ادیان الهی. تهران: امین.
    6. تولان، مایکل. (1383). درآمدی نقادانه و زبان شناختی بر روایت (مترجم: ابوالفضل حری). تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
    7. حری، ابوالفضل. (1387). احسن القصص، رویکرد روایت شناختی به قصص قرآن. نقد ادبی، 1(2)، صص 83-122.
    8. حسینی‌زاده، سیدعبدالحمید. (1392). کشتی نوح× در قرآن، تورات و روایات اسلامی و یهودی. پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، 2(3)، صص 55-70.
    9. حمید، یزدان‌پرست. (1387). داستان پیامبران در تورات، تلمود، انجیل و قرآن و بازتاب آن در ادبیات فارسی. تهران: اطلاعات.
    10. خزائلی، محمد. (1371). اعلام قرآن (چاپ چهارم). تهران: امیرکبیر.
    11. خوئی، ابوالقاسم. (1385). مرزهای اعجاز (مترجم: جعفر سبحانی). قم: مؤسسه امام صادق×.
    12. رجبی، محمود. (1385).روش‌شناسی تفسیر قرآن. قم: سمت.
    13. رضازاده قزاآن، مهدی؛ شمیسا، سیروس؛ مدرس‌زاده، عبدالرضا و حمامی لاله‌زار، یونس. (1398). مقایسۀ داستان حضرت نوح× در تورات و قرآن و بازتاب آن درادبیات فارسی. فقه و تاریخ تمدّن، 5(19)، صص 8-14.
    14. سیدقطب، ابراهیم حسین شاذلی. (1335). فی ظلال القرآن (مترجم: احمد آرام). تهران: اعلمی.
    15. شاله، فیلیسین. (1346). تاریخ مختصر ادیان بزرگ (مترجم: منوچهر خدایار محبی). تهران: دانشگاه تهران.
    16. شمس‌بخش، ناصر، مطهری، زهرا. (1398). بررسی تطبیقی داستان حضرت نوح× از نظر قرآن و کتاب مقدس. مطالعات تطبیقی قرآن‌پژوهی، 4(8)، صص 69-90.
    17. طباره، عفیف عبدالفتاح. (1376ق).الیهود فی القرآن. قم: الشریف المرتضی.
    18. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1411ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج2). بیروت: مؤسسة اعلمی للمطبوعات.
    19. کریمر، ساموئل. (1383). الواح سومری (مترجم: داود رسایی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    20. محسنی، قاسم؛ توحیدلو، مری اکبر و دل‌افکار، علیرضا. (1398). تبارشناسی اسطوره در قرآن و با نگره روایت توفان نوح. پژوهشنامه قرآن و حدیث، 13(25)، صص 217-240.
    21. هاکس، مستر. (1383). قاموس کتاب مقدس. تهران: اساطیر.
    22. هماهی، عباس. (1385). بررسی تطبیقی داستان حضرت نوح× تا شروع توفان در قرآن و سفر پیدایش. پژوهش دینی، شماره 13، صص 51-60.
    23. هنری هوک، سیموئل. (1372). اساطیر خاورمیانه (مترجمان: علی‌اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    24. هوشنگی، لیلا؛ باغستانی، اسماعیل و موسی‌پور، ابراهیم. (1391). درباره یهود (بنی اسرائیل، تورات، تلمود). تهران: نشر مرجع.
    25. هولاب، رابرت. (1393). نقد در حوزه عمومی (مترجم: حسین بشیریه، چاپ هشتم). تهران: نشر نی.
    26. ون دایک، تئون. (1383). مطالعاتی در تحلیل گفتمان از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی (مترجمان: پیروز ایزدی و همکاران). تهران: مرکز مطالعات تحقیقات رسانه‌ها.
    27. یزدان‌پرست، حمید. (1384). داستان پیامبران در تورات، انجیل و قرآن و بازتاب آن در ادبیات فارسی (چاپ پنجم). تهران: نشر اطلاعات.
    28. یورگنسن، ماریان؛ لوئیز فیلیپس. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (مترجم: هادی جلیلی). تهران: نشر نی.