بینش توحیدی و کارکردهای آن در تفسیر با تکیه بر آرای تفسیری آیت‌الله علوی سبزواری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار ، علوم قرآن و حدیث، حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

10.22081/jqss.2024.65652.1248

چکیده

بینش توحیدی در جایگاه بنیادی‎ترین مفهوم نظری، آثار سازنده‎ای در ساحات گوناگون زندگی دارد و نبود آن، باعث پیامدهای زیانباری خواهد شد. نظر به اهمیت و جایگاه والای این مفهوم، پژوهش حاضر درصدد است با معرفی این بینش به‌عنوان مفهومی بنیادی و بسیار اثرگذار، آثار آن را در ساحت تفسیر پیگیری کند. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و اسنادی، یادداشت‌هایی را از برگه‌‌های تفسیری آیت‌الله علوی سبزواری گردآوری کرده و با توصیف و تحلیل آنها بدین نتیجه رسیده است که بینش توحیدی آثاری زیاد و مهم در ساحت تفسیر بر جای می‌گذارد و ذهن مفسر را به‌سوی مهم‌ترین مفاهیم چون «خدامحوری»، «ربوبیت توحیدی»، «اولویت‌مندی دین»، «ولایت‌مداری»، «اخلاص»، «آخرت‌مداری»، «معنویت‌مداری»، «ایمان‌مداری»، «حق‌مداری»، «تقدس الفاظ قرآن» و ... گرا می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    ** نهج البلاغه.

    1. ابن شهر آشوب، محمد. (1376). مناقب آل أبی طالب (ج3، محقق: گروهی از اساتید نجف). نجف: مطبعة الحیدریة.
    2. ایزدی، مصطفی. (1370). دیدگاه توحیدی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    3. برقی، احمد. (1370). المحاسن (محقق: سید جلال الدین الحسینی، ج1). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    4. بهشتی، احمد. (1375). ربوبیت و عبودیت. درس‌هایی از مکتب اسلام، 36(5)، صص 39-45.
    5. پوررستمی، حامد. (1391). بررسی وحیانی‌بودن الفاظ قران کریم با تأکید بر خطبه 186 نهج‌البلاغه. پژوهش‌های نهج‌البلاغه، ش33، صص 85-100.
    6. حجازی، قدسیه. (1359). بنیاد توحید. بی‌جا: مرکز تحقیقات و انتشارات حقوقی قدسی.
    7. حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین. (1422ق). الله‌شناسی. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی&.
    8. حیدری، اعظم. (1395). نقش بینش توحیدی در کسب فضایل اخلاقی بر اساس آیات قرآن کریم (راهنما: سکینه آخوند). قم: دانشگاه علوم و معارف قرآن.
    9. خادمی، ماجدی؛ عین‌الله، قدسیه. (1393). چیستی ایمان از دیدگاه ملاصدرا. فلسفه دین، 11(23)، صص 289-324.
    10. داودی جونقانی، نگین. (1398). کارکرد اندیشه توحیدی در مسئولیت پذیری در سیره و سخن علوی (اساتید راهنما: حمیدرضا سروریان و علی‌رضا رستمی هرانی). قم: دانشگاه حضرت معصومه÷.
    11. دست‌نوشته‌های آقا، بارگذاری‌شده در: https://cloud.hsu.ac.ir/apps/files/sharinglinks.
    12. ربیعی، یدالله؛ نگارش، حمید. (1395). رابطه ربوبیت توحیدی و عنایت الهی در نظام اندیشه قرآنی. تحقیقات کلامی، ش15، صص 45-60.
    13. سعیدی، محمدمسعود. (1399). چیستی معنویت به مثابه موضوعی برای پژوهش‌های تطبیقی در قرآن. پژوهش‌های عقلی نوین، ش10، صص 147-170.
    14. شریفی‌نیا، محمدحسین. (1391). الگوهای روان درمایی یکپارچه با معرفی درمان یکپارچه توحیدی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    15. شوکت پورلطفی، شهلا؛ شمسیان، محمد. (1400). رابطه شیوه‌های فرزندپروری و دین‌مداری با تاب‌آوری دانش‌آموزان. روا‌ن‌شناسی و علوم رفتاری ایران، ش27، صص 51-62.
    16. صادقی، نبی. (1359). ابعاد جهان بینی توحیدی قرآن. قم: دارالفکر.
    17. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (بی‌تا). التوحید (محقق: سید‌هاشم حسینی طهرانی). قم: نشر اسلامی.
    18. صدیقی، حسین. (1392). کارکردهای باور توحید عبادی در زندگی از دیدگاه آیات و روایات. فصلنامه علمی تخصصی محفل، ش11، صص 1-7.
    19. طباطبایی بروجردی، حسین. (1399). جامع أحادیث الشیعة (ج1). قم: المطبعة الحیدریۀ.
    20. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن (ج10). بیروت: مؤسسة الأعلمی.
    21. طبرسی، علی. (1418ق). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار (محقق: مهدی هوشمند). قم: دارالحدیث.
    22. طوبایی، محمدتقی. (1385). مروری بر جایگاه آخرت‌گرایی در مدیریت اسلامی و تأثیر آن در حوزه وظیفه برنامه‌ریزی. پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش23، صص 17-40.
    23. کلانترزاده، فریبا. (1397). بررسی جلوه‌های توحید در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی. آفاق علوم انسانی، 2(16)، صص 21-34.
    24. کوچک‌زاده، مریم. (1399). مفهوم آخرت‌گرایی، چگونگی تحقق آن در فرد و چگونگی ترویج آن در جامعه. همایش ملی قرآن و روانشناسی، دوره 1، صص 670-685.
    25. محسنی، محمدسالم. (1400). چیستی حق بر مبنای نظریه اعتباریات علامه طباطبایی. پرتو خرد، ش21، صص 5-22.
    26. محمدی، پهلوان؛ فقهی‌زاده، روح‌الله و منصور، عبدالهادی. (1393). مؤلفه‌های خدامحوری و آثار آن در زندگی از دیدگاه قرآن و روایات. اسلام و مطالعات اجتماعی، ش6،
      صص 2-22.
    27. محمود، مصطفی. (1359). جهان‌بینی توحیدی: سفری از شک به ایمان (مترجم: محمدمهدی فولادوند). تهران: شرکت نشر البرز، پیکان.
    28. مشایخی‌راد، شهاب‌الدین. (1381). اصول تربیت از دیدگاه اسلام. روش‌شناسی علوم انسانی. ش32، صص 50-68.
    29. مصباح یزدی، محمدتقی. (1367). توحید. قم: شفق.
    30. مطهری، مرتضی. (1377). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی توحیدی. تهران: انتشارات صدرا.
    31. مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهری (ج3). تهران: صدرا.
    32. معرفت، محمدهادی. (1382). تاریخ قرآن. تهران: سمت.
    33. مؤمنی، غلامرضا. (1391). جایگاه دین در تربیت خانواده. مکاتبه و اندیشه، ش45،
      صص 73-64.
    34. میرباقری، سیدمحسن. (1394). خدامحوری یا انسان محوری؟ رشد آموزش قرآن، ش48، صص 4-9.
    35. نورمحمدی، غلام‌رضا. (1398). نقش بینش توحیدی در سلامت انسان. قرآن و طب، ش7، صص 2-7.
    36. وکیلی، محمدحسن. (1397). توحید داروی دردها. مشهد: موسسه جوانان آستان قدس رضوی.
    37. وکیلی، محمدحسن. (1400). تجلی توحید در زندگانی حضرت فاطمه÷. مشهد: ملک اعظم.
    38. وکیلی، محمدحسن. (1401). سلوک توحیدی. مشهد: صبح توحید، موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
    39. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله. (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. تهران: مکتبةالاسلامیة.
    40. http://www.hsu.ac.ir/alavi (درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین علوی سبزواری از اساتید بزرگ حوزه در خراسان، 4/11/۱۳۹۹).
    41. http://jahedkhabar.ir/?p=71363 (درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین علوی سبزواری از اساتید بزرگ حوزه در خراسان، 4/11/۱۳۹۹).