چیستی وحی و چگونگی نزول آن از جمله مسائل مهمی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول داشته است. در این میان مفهوم‌شناسی و وجودشناسی وحی براساس کاربردهای قرآنی آن، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در جستار حاضر تلاش شده است با رویکردی معناشناسانه و فلسفی و با بهره‌گیری از برخی مبانی حکمت متعالیه، به این پرسش پاسخ داده شود که کاربردهای قرآنی وحی براساس دو محور هم‌نشینی و جانشینی چگونه است. این کاربردها از نوع اشتراک لفظی است یا معنوی؟ اگر از نوع اشتراک معنوی است، تفاوت مصادیق وحی در چیست؟ در پایان، این نتیجه به‌دست آمده است که کاربردهای گوناگون وحی در آیات قرآن، از لحاظ مفهومی از نوع مشترک معنوی و از جهت مصداقی از نوع تفاوت تشکیکی است؛ بر همین اساس وحی نازل‌شده بر پیامبر با وحی نازل‌شده بر غیرپیامبر اعم از انسان و دیگر حیوانات مانند زنبور عسل، از حیث مفهومی و ماهوی تفاوت ندارد، بلکه تفاوت آنها از حیث وجودی است و از نوع تفاوت تشکیکی است؛ البته باید توجه داشت که وحی نازل‌شده بر پیامبر عالی‌ترین درجه وحی است و نمی‌توان الهام و غریزه را هم‌مرتبه آن دانست.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار العلم.
رامیار، محمود. (1369). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
ربانی گلپایگانی، علی. (1398). ترجمه محاضرات فی الالهیات به ضمیمه فرهنگ مصطلحات. قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
رضا، محمد رشید. (1408ق). الوحی المحمدی. قاهره: الزهراء للاعلام العربی.
رضوان، عمر بن ابراهیم. (1413ق). آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره. ریاض: دار طیبه.
رمضانی، موسی‌الرضا؛ غربی، ولی‌الله. (1395). درآمدی بر ساختارگرایی. تهران: سازمان جهاد دانشگاهی.
زارعی سبزواری، عباسعلی. (1424ق). تعلیقه بر نهایة الحکمة. قم: موسسه نشر اسلامی.
زرقانی، محمد عبدالعظیم. (1416ق). مناهل العرفان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
سعیدی روشن، محمدباقر. (1379). علوم قرآن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
سلمان‌نژاد، مرتضی. (1391). معناشناسی تدبّر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه‌شناسی و تاریخ انگاره. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام.
شریف لاهیجى، محمد بن علی. (1373). تفسیر شریف لاهیجی. تهران: دفتر نشر داد.
شریف مرتضی. (1405ق). رسائل الشریف المرتضی. قم: دار القرآن الکریم.
شیبانی، اسحاق بن مرار. (1975م). کتاب الجیم (محقق: ابراهیم ابیاری). قاهره: الهیئه العامه لشئون المطابع الامیریه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). آموزش آسان فلسفه (ترجمه و تلخیص کتاب بدایه الحکمه به صورت پرسش وپاسخ). (مترجم: علی قنبریان). بی‌جا: موسسه فرهنگی هنری نوین پژوهش فیاض.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. (1412ق). تفسیر جوامع الجامع (مترجم: ابوالقاسم گرجی). قم: حوزه علمیه قم مرکز مدیریت.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عبداللهی، محمود. (1385). وحى در قرآن. قم: بوستان کتاب.
عسکری، سیدمرتضی. (1416ق). القرآن الکریم و روایات المدرستین. بی‌جا: مجمع العلمی الاسلامی.
)