بسترهای فقهی اخلاق در روابط همسرانه پس از طلاق از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه اخلاق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. قم. ایران.

چکیده

از نگاه قرآن کریم طلاق راهی برای گریز از بن‌بست‌های خانوادگی است؛ به همین دلیل نباید خودش موجب مشکلات جدیدی شود. این پیش‌فرض باعث شده است قرآن کریم برای زندگی پس از طلاق الگویی اخلاقی طراحی کند تا زن و مرد را از رفتارهای غیراخلاقی مشکل‌آفرین حفظ کند. منطبق بر این الگو رفتارهای اخلاقی در مقطع پس از طلاق در بسترها و زمینه‌هایی از باورها و رفتارهای
قانونی پدید می‌آیند. اطلاع از این الگو و ابعاد مختلف آن می‌تواند نگاه کنشگران فقهی و اخلاقی
را به طلاق و نوع بهره‌برداری از آن تغییر دهد. مقاله حاضر با احساس این ضرورت،
درصدد برآمده با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به قرآن کریم و منابع تفسیری، بسترهای فقهی
رفتار اخلاقی در زندگی پس از طلاق را تبیین کن و درنهایت تحقیق به این نتیجه دست یافته است که از نگاه قرآن کریم همه رفتارهای اخلاقی چه از جانب زن و چه از جانب مرد در دو زمینه معروف و احسان رخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن فارس، أحمد بن فارس بن زکریا. (1404ق). معجم مقاییس اللغة (محقق: عبد السلام محمد هارون). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. ابن قنبر، عمرو بن عثمان. (بی‌‌تا). کتاب سیبویه (محقق: عبد السلام محمد هارون). بیروت: دارالجیل.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (محقق: جمال الدین‏ میر دامادى). بیروت: دارالفکر - دارصادر.
  4. ابن‏عادل، عمر بن على. (1419ق).‏ اللباب فى علوم الکتاب (محقق: عبدالموجود، عادل احمد و دیگران). بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏‏.
  5. ابن‏عاشور، محمد طاهر بن محمد. (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  6. ابن‏عجیبه، احمد بن محمد. (1419ق). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید (محقق: قرشى رسلان و احمد عبدالله‏). قاهره: حسن عباس زکی‏.‏
  7. ابن‏قتیبه، عبدالله بن مسلم‏. (1411ق). تفسیر غریب القرآن (محقق: ابراهیم محمد رمضان). بیروت: دار و مکتبة الهلال‏.
  8. بغوى، حسین بن مسعود. (۱۴۲۰ق). معالم التنزیل‏ (محقق: مهدى، عبد الرزاق‏). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  9. بیضاوى، عبدالله بن عمر. (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (محقق: محمد عبدالرحمن مرعشلى). بیروت: ‏دار إحیاء التراث العربی‏.
  10. ثعالبی نیشابوری، عبدالملک. (1416ق). فقه اللغة وسر العربیة (محقق: فائز محمد). بیروت: دارالکتاب العربی.
  11. ثلایى، یوسف بن احمد. (1423ق). الثمرات الیانعه و الاحکام الواضحه القاطعه‏. یمن (صعده): مکتبة التراث الإسلامی‏.
  12. جصاص، احمد بن على. (1405ق). احکام القرآن (محقق: محمد صادق قمحاوى).‏ بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  13. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1407ق). صحاح اللغة (محقق: أحمد عبد الغفور العطار). بیروت: دارالعلم للملایین.
  14. حجازى، محمد محمود. (1413ق). التفسیر الواضح‏. بیروت: دارالجیل.
  15. حسینى همدانى، محمد. (۱۴۰۴ق). انوار درخشان در تفسیر قرآن (محقق: محمدباقر بهبودى). تهران: لطفى.
  16. حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى. (بی‌‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت: دارالفکر.
  17. دهخدا، علی اکبر. (۱۳۷۷). لغتنامه فارسی (چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  18. زرین‌جویی، نرگس. (1395). ره توشه راهیان نور. ویژه رمضان، صص ۲۸۵- ۲۹۱.
  19. زمخشرى، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏ (مصحح: مصطفى حسین احمد، چاپ سوم). بیروت: دارالکتاب العربی‏.
  20. سبزوارى، محمد. (1406ق). الجدید فى تفسیر القرآن المجید. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.‏
  21. سمرقندى، نصر بن محمد. (1416ق). بحرالعلوم (محقق: عُمر عَمروى، بیروت: دارالفکر‏.
  22. صنعانی عبد الرزاق بن همام. (بی‌‌تا). المصنّف (محقق: حبیب الرحمن الأعظمی). بی‌‌جا: بی‌‌نا.
  23. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی.
  24. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مصحح: فضل‏الله یزدى طباطبایى و هاشم رسولى، چاپ سوم). تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  25. طبرى، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة‏.
  26. طوسی، محمدبن حسن. (1409ق). التبیان فی تفسیر القرآن‏ (محقق: احمد حبیب العاملی، تقدیم شیخ آغابزرگ طهرانی). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  27. عسکری، ابوهلال. (1412ق). الفروق اللغویة. قم: مؤسسه انتشارات جامعه مدرسین.
  28. علیدوست، ابوالقاسم. (1384). فقه و عرف. س‍ازم‍ان‌ ان‍ش‍ارات‌ تهران: پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ان‍دی‍ش‍ه‌.
  29. عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر عیاشی (محقق: هاشم رسولی). تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
  30. فراء، یحیى بن زیاد. (1980م). معانى القرآن (محقق: محمد على نجار و احمد یوسف نجاتى، چاپ دوم). قاهره: ‏الهیئة المصریة العامة للکتاب‏.
  31. فرامرز قراملکی، احد. (1383). خاستگاه اخلاق پژوهش. نشریه علمی-ترویجی آیینه میراث، (27)، صص 7 - 17.
  32. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین (محقق: مهدی المخزومی و إبراهیم السامرائی، چاپ دوم). قم: مؤسسة دارالهجرة.
  33. فیض کاشانی، محمد. (1418ق). الاصفی (محقق: محمدرضا نعمتى و محمدحسین درایتى). ‏قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی‏.
  34. سید قطب. (1425ق). فى ظلال القرآن‏ (چاپ سی و پنجم). بیروت: دارالشروق.
  35. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). کافی (محقق و مصحح: على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى) تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  36. کاتوزیان، ناصر. (1386). اخلاق و حقوق. فصلنامه اخلاق در علوم و فنّاوری، 2(1 و 2). صص 85 ـ 88.
  37. کرکی، علی بن حسین. (1411ق). جامع المقاصد. قم: مؤسسة آل البیت7 لإحیاء التراث.
  38. ماتریدى، محمد بن محمد. (1426ق). تأویلات أهل السنة (محقق: باسلوم، مجدى). بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
  39. ماوردى، على بن محمد. (بی‌‌تا). النکت و العیون (محقق: عبدالرحیم، سید بن عبدالمقصود). بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏.
  40. محسنی، مرتضی. (1382). کلیات حقوق جزا (چاپ سوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
  41. مدرسی، سیدمحمدتقی. (1419ق). من هدى القرآن. تهران: دار محبی الحسین‏.‏
  42. مرتضوی هشترودی، سید محمود؛ وزینی روشن، فاطمه. (1396). اصول اخلاقی زوجین در حین طلاق و بعد از طلاق. پنجمین همایش ملی راهکارهای توسعه و ترویج علوم تربیتی، روانشناسی، مشاوره و آموزش در ایران، تهران، https://civilica.com/doc/686911
  43. مغنیة، محمدجواد. (1424ق). تفسیر الکاشف. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  44. مکارم شیرازی، ناصر. (1389). اخلاق در قرآن (چاپ پنجم). قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(علیه السلام).
  45. نسفى، عبدالله بن احمد. (1416ق). مدارک التنزیل و حقایق التاویل. بیروت: دارالنفائس.‏
  46. نیک‌بخت نصرآبادی، علیرضا؛ پاشایی ثابت، فاطمه و بستامی، علیرضا. (1395). تجربه زندگی زنان پس از طلاق: یک مطالعه کیفی. نشریه روان پرستاری، 4(9). صص 66- ۷۴.
  47. نظری‌فر، محسن؛ سودانی، منصور و خجسته‌مهر، رضا. (1396). تبیین عوامل مؤثر در سازگاری پس از طلاق در زنان مطلقه: یک پژوهش کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 6(4). صص ۴۷۷-۴۹۲.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار