واکاوی چالش‌های اقتصادیِ مقاومت اسلامی و راهکارهای قرآنی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه و مدیر گروه تفسیر جامعه الزهرا(س). قم. ایران.

2 دانشجوی دکترا و پژوهشگر جامعه الزهرا(س)، قم. ایران

چکیده

واقعیات موجود در جامعه حاکی از این است که پدیده «مقاومت اسلامی» همانند دیگر پدیده‌های اجتماعی، با چالش‌های متنوعی مواجه است؛ با بررسی آثار مخرّب هریک از این چالش‌ها مشخص گردید که چالش اقتصادی، یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آنها محسوب می‌شود. بی‌تردید، غفلت از هریک از این چالش‌ها و کوتاهی در مقابله با آنها، موجب فروریختن شالوده مقاومت اسلامی خواهد شد. نوشتار حاضر که با روش تحلیلی ـ توصیفی تدوین یافته، ضمن دسته‌بندی چالش‌های گفته‌شده در سه بخش فردی، اجتماعی و سیاست‌گذاری، می‌کوشد از راهکارهای قرآنی در جهت رفع آنها بهره گیرد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد قرآن کریم با ارائه راهکارهایی متناسب، از قبیل تقویت بُعد شناختی افراد، اصلاح گزاره‌های ارزشی دستگاه ارزیابی فردی، ارائه چارچوب‌های رفتاری مطلوب، برجسته‌سازی آثار فردی و اجتماعی رفتارهای نامطلوب اقتصادی و توصیه به جهت‌گیری‌های سیاستی متناسب با نتایج هدف‌گذاری‌شده، به مقابله با چالش‌های اقتصادی مربوط به عرصه مقاومت اقتصادی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1. ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقایس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: دار صادر.
    3. اعرافی، علیرضا. (1395). جزوه درسی اصول و روش‌های فقه تربیتی، تاریخ 19/08/1395، جلسه 8، قم: مرکز اسناد مؤسسه اشراق و عرفان.
    4. جمعی از نویسندگان. (1371). مبانی اقتصاد اسلامی. قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
    5. جوهری، اسماعیل ‌‌بن ‌‌حماد. (1376ق). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین.
    6. چ. موریس، ا. فیلیپ. (1384). تحلیل اقتصادی نظریه و کاربرد اقتصاد خرد (مترجم: اکبر کمیجانی، چاپ نهم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    7. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل‌‌الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
    8. رجایی، سیدمحمدکاظم. (1382). معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    9. رجبی، محمود. (1380). انسان‌شناسی (چاپ چهارم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    10. ژید، شارل؛ شارل ریست. (1347). تاریخ عقاید اقتصادی (مترجم: کریم سنجابی). تهران: موسسه تحقیقات اقتصادی.
    11. سیف، اله‌مراد. (1391). الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران (مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری. آفاق امنیت، (16)، صص 5- 22.
    12. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی‌‌تفسیرالقرآن (چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    13. طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع‌البیان ‌‌فی ‌‌تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران: انتشارات ناصرخسرو.
    14. طوسی، محمد ‌‌بن حسن. (بی‌تا). ‌‌التبیان ‌‌فی ‌‌تفسیر ‌‌القرآن. بیروت: دار احیاء التراث‌‌ العربی.
    15. عیسوی، محمود. (1391). مبانی نظری اقتصاد مقاومتی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی(ره).
    16. فتحعلی، محمود. (1390). نظریه اخلاق زیست‌محیطی اسلام با تأکید بر آرای استاد مصباح یزدی. معرفت اخلاقی، (3)، صص 97-122.
    17. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین (چاپ دوم). قم: نشر هجرت.
    18. فولبر، نانسی. (1388). قلب نامرئی. (مترجم: حسن گلریز). تهران: نشر نی.
    19. گیلیس، مالکوم؛ اچ پرکینز، دوایت؛ رومر، مایکل و اسنودگراس، دانلدآر. (1379). اقتصاد توسعه (مترجم: غلامرضا آزاد (ارمکی). تهران: نشر نی.
    20. مارکس، کارل. (1352). سرمایه (مترجم: ایرج اسکندری، مصحح: عزیزالله علیزاده). تهران: انتشارات حزب توده ایران.
    21. مصباح یزدی، محمدتقی. (1384). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی (محقق و نگارش: احمد حسین شریفی). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    22. مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن (چاپ سوم). بیروت: دارالکتب العلمیه.
    23. معلمی، مهدی. (1391). مفهوم و اصول اقتصاد مقاومتی در آموزه‌های اقتصادی اسلامی. اولین همایش ملی اقتصاد مقاومتی، مشهد: دانشگاه پیام نور خراسان رضوی.
    24. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    25. الموسوی الخمینی، السید روح الله. (1409ق). تحریرالوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
    26. نمازی، سیدحسین. (1387). نظام‌های اقتصادی (چاپ پنجم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
    27. هاسمن. دی. ام؛ ام.اس. مک‌فرسون. (1386). تجزیه‌ و تحلیل اقتصادی و فلسفه اخلاق (مترجمان: یدالله دادگر و همکاران، چاپ اول). تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
    28. Dolfsma, Wilfred; Hoppe Hella. (1996). The challenges of feminist Economics, Freiburger FrauenStudien.
    29. Alpa, Guido. (1994). General Principles of Law, Annual Survey of International & Comparative Law: Vol. 1: Is. 1, Article 2