انواع روایات تأویلی سوره هود درباره امام ‌علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه معارف اسلامی دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

یکی از آموزه‌های اهل‌بیت (علیهم السلام) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچه‌ای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده می‌شود، دارای تأویل‌اند و بهترین راه دست‌یافتن به تأویل قرآن از طریق اهل‌بیت(علیهم السلام) می‌باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل‌بیت(علیهم السلام) عدل قرآن به‌شمار می‌روند. در بسیاری از روایات تفسیری اهل‌بیت(علیهم السلام) به تأویل آیات قرآن پرداخته شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که در روایات تفسیری سوره هود چه نوع تأویلاتی نسبت به امام‌علی(ع) صورت گرفته است. در این راستا، روایات تأویلی مرتبط با امام‌ علی(ع) از بین روایات تفسیری سوره هود استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در این‌روایات درباره آن حضرت وجود دارد که عبارت‌اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اتمّ اطلاق یا عموم آیه. 

کلیدواژه‌ها


* قرآن‌کریم.
1.         ابن‌اثیر، مبارک ‌بن ‌محمد. (1376). النهایه فی غریب‌الحدیث والاثر (ج1). قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
2.         ابن‌حیون، نعمان ‌بن ‌محمد مغربى. (1385ق). دعائم‌الإسلام (ج1). ‏قم: مؤسسة آل‌البیت^.‏
3.         ابن‌شهرآشوب، محمد بن ‌على. (1379ق).‏ مناقب آل ابی‌طالب× (ج3). قم: انتشارات علامه.
4.         ابن‌طاووس، على ‌بن ‌موسى‏. (1400ق). الطرائف فی معرفة مذاهب‌الطوائف‏ (ج1). قم: خیام‏.
5.         ابن‌فارس، احمد. (1410ق). معجم مقاییس‌اللغه (ج1). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
6.         ابن‌منظور، محمد. (1408ق). لسان العرب (ج1). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
7.         ازهری، محمد بن ‌احمد. (بی‌تا). معجم تهذیب‌اللغه (ج15). بیروت: دارالکتاب العربی.
8.         استرآبادى، على. (1409ق). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة ‌الطاهرة. قم: مؤسسة النشر‌ الإسلامی.
9.         اسعدی، محمد؛ طیب حسینی، سیدمحمود. (1390). پژوهشی در محکم و متشابه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
10.       برقی، احمد بن ‌محمد بن ‌خالد. (1371ق). المحاسن‏ (ج1). قم: دار الکتب‌الإسلامیة.
11.       جوهری، اسماعیل ‌بن‌ حماد. (1428ق). الصحاح اللغه (ج2). بیروت: دارالمعرفه.
12.       خزاز رازی، علی ‌بن ‌محمد. (1401ق). کفایة‌الاثر فی النصّ علی الائمة ‌الاثنی‌عشر. قم: بیدار.
13.       راغب اصفهانی، حسین ‌بن ‌محمد. (1404ق). المفردات. قم: نشر کتاب.
14.       شاکر، محمدکاظم. (1376). روش‌های تأویل قرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
15.       شاکر، محمدکاظم. (1382). مبانی و روش‌های تفسیر. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
16.       صدوق، محمد بن ‌على. (1395ق). کمال‌الدین و تمام‌النعمة (ج2). تهران: اسلامیه.
17.       طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیرالقرآن (ج10). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
18.       طبرسى، احمد بن ‌على. (1403ق). الإحتجاج على أهل ‌اللجاج (ج1). مشهد: نشر مرتضى.
19.       طبرسى، فضل بن حسن. (1372). ‏مجمع البیان فى تفسیر القرآن (ج4 و 5). تهران:‏ انتشارات
ناصر خسرو.
20.       طوسى، محمد بن ‌حسن. (1414ق). الأمالی. قم: دارالثقافة.
21.       عیاشى، محمد بن‌ مسعود. (1380ق). تفسیر العیّاشی (ج1 و 2)‏. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
22.       فراهیدی، خلیل‌ بن ‌احمد. (1414ق). ترتیب کتاب‌العین (ج1). تهران: اسوه.
23.       فیروزآبادی، مجدالدین. (بی‌تا). بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز (ج1). بیروت: المکتبه العلمیه.
24.       قمى، على ‌بن ‌ابراهیم. (1363). تفسیر القمی (ج1 و 2)‏. قم: دارالکتاب.
25.       کلینى، محمد بن ‌یعقوب. (1429ق). الکافی (ج2 و 15). قم: دارالحدیث.
26.       کوفى، فرات ‌بن ‌ابراهیم. (1410ق). تفسیر فرات‌الکوفی. تهران: مؤسسةالطبع وزارةالثقافة والإرشاد الإسلامی.
27.       نورى، حسین بن محمدتقى. (1408ق). ‏مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل (ج12). قم: مؤسسة آل‌البیت^.‏
28.       مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار (ج23، 24، 27 و 90). بیروت: دار إحیاء‌التراث‌العربی‏.
29.       معرفت، محمدهادی. (1378). علوم قرآنی. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
30.       مکارم شیرازی، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج9). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
31.       هلالى، سلیم ‌بن‌ قیس. (1405ق). کتاب سلیم‌بن‌قیس الهلالی‏. قم: الهادی.