راهبردهای مقاومت پیامبر اکرم (ص) و جامعه‌ ایمانی در برابر دشمنان از نگاه قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

قرآن پژوه سطح 4 مرکز تخصصی آموزش تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه قم

چکیده

انبیای الهی و جوامع توحیدی همواره دشمنانی داشته‌اند و این دشمنان هماره در پی نابودی آنان بوده‌اند؛ اما خداوند متعال با هدایت و یاری خود، نقشه دشمنان را بر هم زده و مانع تحقق اهدافشان شده است که قرآن کریم به بیان برخی موارد از آن مانند حکایت نوح، ابراهیم و موسیپرداخته است. پیامبر اکرم(ص) نیز از این قاعده مستثنی نبود، بلکه حتی نسبت به دیگر پیامبران بیشترین اذیت‌ها را تحمل کرد. هرچند کمیّت و کیفیت این هجمه‌‌ها از سوی دشمنان در طول ۲۳ سال هدایت ایشان متفاوت بود، اما دشمنان در دو دوره قبل و بعد از هجرت پیامبر اکرم(ص) به گونه‌های مختلف در پی نابودی شخص ایشان و جامعه‌ ایمانی تشکیل‌شده بودند. در این میان، خداوند متعال با بیان راهبردهایی از طریق قرآن کریم، با این تهدیدها مقابله نموده و نه تنها مانع فروپاشی جامعه‌ نوپای اسلامی شده است، بلکه موجب رشد آن را فراهم کرده است تا به آنجا که موجب حیرت همگان گشته است (فتح، 29). این فرایند مقاوم‌سازی پیامبر اعظم(ص) و جامعه‌ اسلامی به‌گونه‌‌ای مناسب با شرایط و اوضاع پیرامونی جامعه‌ توحیدی طراحی شده است که با پیگیری خط سیر آن، می‌توان به راهبردهای مختلف قرآنی در زمینه‌ مقاومت دست یافت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای به تبیین راهبردهای مقاومت پرداخته است و راهبردهایی مانند مرزبندی اعتقادی، رویگردانی از دشمن، هجرت، عدم اطاعت و همیاری دشمن، صبر، اندوهگین‌نشدن از توطئه‌‌ها، قتال (جهاد نظامی)، پرهیز از دوستی با دشمن، سرسختی و نفوذناپذیری را بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم
* نهج البلاغه
1. انوری، حسن. (1382). فرهنگ بزرگ سخن (ج4 و 7، چاپ دوم). تهران: انتشارات سخن.
2. راغب اصفهانى، حسین. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار العلم؛ دمشق: الدار الشامیة.
3. بهجت‌‌‌‌پور، عبد الکریم. (1394الف). شناخت‌‌نامه تنزیلی سوره‌‌های قرآن کریم. قم: مؤسسه تمهید.
4. بهجت‌‌‌‌پور، عبد الکریم. (1394ب). همگام با وحی (ج5). قم: مؤسسه تمهید.
5. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج9، 13 و 19؛ چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
6. طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران:
ناصر خسرو.
7. مدرسى، محمدتقى. (1419ق). من هدى القرآن (ج4 و16). تهران: دار محبی الحسین.
8. مَغنِیه، محمدجواد. (1424ق). التفسیر الکاشف (ج2 و 7). قم: دار الکتاب الإسلامی.
9. مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج2، 3، 4، 11، 15، 17، 22، 24، 25 و27؛ چاپ دهم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.