پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
نقد و بررسی نظریه گلدتسیهر دربارۀ اختلاف قرائات در قرآن
7
34
FA
محمد صادق
یوسفی مقدم
0000-0002-6271-2498
مدیر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
m.yousefimoqaddam@isca.ac.ir
ریحانه
حقانی
0000-0003-4459-7913
سطح چهار رشته تفسیر تطبیقی مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه
haghani.r@jz.ac.ir
10.22081/jqss.2020.68904
علم قرائت یکی از علوم قرآنی است که نقش بسزایی در فهم قرآن دارد و اختلاف در قرائات، مؤثر در دریافت معانی مختلفی از قرآن خواهد بود. مستشرق یهودیتبار، گلدتسیهر (1921-1850) با تمسک به اختلاف قرائات و انتساب آن به اجتهاد قاریان، درصدد برآمده قرآن را برخوردار از نصّی مضطرب و فاقد متنی یگانه و غیرمصون از تحریف بداند و به آیاتی نیز استشهاد کرده است. در این مقاله سعی شده علاوه بر پاسخگویی به برخی استشهادهای وی، با استناد به اهتمام فراوان مسلمانان در فراگیری قرآن از لسان پیامبر، برخورداری آن از متن واحدِ مستند به وحی اثبات شود؛ هرچند این متن واحد، در دوران کتابت، بهسبب محدودیتهای رسمالخط عربیِ آن روز و عاریبودن از نقطه، حرکت و اِعراب، دچار اختلاف قرائت شده است؛ اما طبقات بعدی قاریان و مفسران، تنها مجاز دانستهاند که از میان قرائتهای مأثور، قرائتی را براساس اجتهاد شخصی انتخاب کنند و این اجتهاد نه به معنای روابودنِ هر قرائتی بر مبنای خواست و نظر شخصی فرد، بلکه به معنای تعلیل قرائتِ مختار است و تأثیری در اساس متن قرآن ندارد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی انجام پذیرفته است و روش گردآوری اطلاعات آن اسنادی –کتابخانهای است.
ﻗﺮآن,ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎن,ﻗﺮاﺋﺎت,ﮔﻠﺪتسیهر.
https://jqss.isca.ac.ir/article_68904.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68904_705fc1f669522d1572feedc74b86768a.pdf
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
مرجعیت علمی قرآن با تأکید بر اندیشههای قرآنشناختی رشید رضا
35
63
FA
سیدعلی اکبر
حسینی رامندی
هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
hoseyni13@gmail.com
10.22081/jqss.2020.68905
گستره مرجعیت علمی قرآن و تعیین مرزهای آن از مهمترین مبانی قرآنشناختی تفسیر است و کسی از مفسران سترگ از این مبنا غفلت نکرده است. در باب گستره مرجعیت قرآن سه نظریه ارائه شده است: 1. قرآن بیانگر همه حقایق هستی است؛ 2. قرآن بیانگر عوامل سعادت جهان آخرت است؛ 3. قرآن بیانکننده عوامل سعادت دنیا و آخرت است. در این پژوهش که با روش کتابخانهای- اِسنادی و تحلیل محتوایی، توصیفی و استنباطی میباشد، هدف از موضوع پژوهشی پیشرو، تعیینِ گستره مرجعیتِ علمی قرآن با تأکید بر اندیشههای قرآنشناختی رشید رضا است. رشید رضا از پیشتازان نهضت بازگشت به قرآن و مؤلف تفسیر <em>المنار</em>، مانند بسیاری از مفسران در تفسیر خود به واکاوی و تبیینِ گستره مرجعیت علمی قرآن پرداخته و ذیل آیه سوم سوره مائده، گستره مرجعیت علمی قرآن را بررسی کرده است. وی با استناد به آیات 89 نحل، 38 انعام و 9 اسراء توضیح میدهد قرآن چگونه میتواند بیانگر همه چیز باشد. نظر رشید رضا در باب مرجعیت عملی قرآنی با سومین نظریه پیشگفته سازگار است و در نتیجه وی بر این باور است که هر آن چه مربوط به شریعت است در قرآن یافت میشود.
مرجعیت علمی قرآن,جامعیت قرآن,گستره مرجعیت قرآن,رشید رضا,تفسیر المنار
https://jqss.isca.ac.ir/article_68905.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68905_b4b674fbf10384d877b1104ddbd6cdc9.pdf
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
قرآن خاستگاه عزت و مقاومت
64
89
FA
سعید
بهمنی
0000-0003-1130-8767
عضو هیأت علمی
گروه علوم قرآنی
پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
s.bahmani@isca.ac.ir
10.22081/jqss.2020.68906
«ناشناختگی خاستگاه خود قرآن در تولید و خلق عزت و مقاومت» مسئلهای اساسی در برنامهریزی برای تعامل با قرآن است. پیشینه مطالعات قرآنی درباره ایستادگی و مقاوت نشان میدهد بیش از هر چیز به آموزههایی از قرآن پرداخته شده که بهطورمستقیم به مقاوت و استقامت دعوت میکنند؛ حال آنکه با قطع نظر از آموزههای مستقیم، این کتاب عزیز دارای ویژگیهایی عزّتآفرین است. مقاله حاضر به بیان ویژگیهایی میپردازد که قرآن را بهمثابه خاستگاه عزّت و مقاومت تبیین میکند؛ با این فرضیه که ویژگیهای جهانشمولی، والایی، پایانناپذیری، مانایی و هیمنه قرآن کریم سبب عزیزبودن این کتاب و خاستگاه عزّت و مقاومت فرهنگی مؤمنان به قرآن در مقابل فرهنگهای رقیب است؛ البته این امر لابشرط نیست، بلکه ایمان همراه با التزام به قرآن عزیز است که سبب عزّت پیروان آن خواهد بود. برای اثبات این فرضیه ویژگیهای یادشده و تأثیر آن در تولید و خلق عزت مؤمنان به قرآن، بررسی و تبیین میشود. روش پژوهش بر تحلیل دادههای قرآن و قواعد استنباط از دلیل لفظی استوار است.
قرآن,عزت,مقاومت
https://jqss.isca.ac.ir/article_68906.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68906_0b4e8508572b1fe3517e2251ca5fb58e.pdf
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
جامعیت قرآن در معناداری زندگی با نگاهی به آرای علامه طباطبایی
90
117
FA
کبری
جهانی
جامعه الزهرا سلام الله علیها
k.jahani14@gmail.com
ریحانه
حقانی
0000-0003-4459-7913
معاون پژوهش جامعه
haghani.r@jz.ac.ir
10.22081/jqss.2020.68907
آدمی به دلیل فطرت کنجکاو خویش، همواره در جستجوی علت پدیدهها است. پرسش از چرایی هستی و مبدأ و منتهای خود، بنیادیترین موضوعاتی هستند که پاسخ صحیح به آنها، زندگی را معنادار کرده، آدمی را از افتادن در دام پوچگرایی میرهاند. پوچگرایان به دلیل ناتوانی در تبیین علتغایی پدیدهها زندگی را محدود به این دنیا میکنند و سرنوشت تلخ فنا و نابودی را برای انسان رقم میزنند. قرآن کریم با تبیین غایت نظام هستی بهطورعام و زندگی انسان بهطورخاص، هر نوع پوچی و بیهدفی را از نظام هستی نفی میکند. در این مقاله با نگاهی به آرای علامه طباطبایی ضمن اثبات معنای زندگی از طریق برهانیکردن آن، با ذکر آیاتی از هدفداری نظام آفرینش، این حقیقت تبیین خواهد شد که قرآن جامعترین پاسخها را به پرسشهای برخواسته از فطرت آدمی به بشریت عرضه میکنند. روش تحقیق درنوشتار حاضر، عقلانی - وحیانی است که دادهها را به شیوه تحلیلی - توصیفی پردازش کرده است. از جمله مهمترین نتایج این پژوهش عبارتاند از: اثبات معناداری زندگی با اقامه چهار استدلال و مستندکردن آنها به آیات قرآن، رهایی بشر از پوچگرایی و بیمعنایی زندگی در سایه تعالیم وحیانی قرآن از قبیل ارائه جهانبینی جامع و عقلانی در رابطه با آغاز و انجام انسان و نظام هستی.
جامعیت قرآن و علامه طباطبایی,معناداری زندگی,هدف زندگی,فطرت
https://jqss.isca.ac.ir/article_68907.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68907_b055030ae63c2c44ee97734d7b578560.pdf
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
نقش توحیدباوری در مقاومت اسلامی از دیدگاه قرآن کریم
118
144
FA
علی
خراسانی
هیئت علمی
khorasani110@gmail.com
10.22081/jqss.2020.68908
مفاهیم قرآنی فراوانی همچون استقامت، صبر، ثبات قدم، جهاد، شهادت، پیروزی و احدی الحسنین ناظر به مقاومت اسلامی است. از آیات پرشمار ناظر به این مفاهیم استفاده میشود که مقاومت اسلامی یکی از راهبردهای بااهمیت امت اسلامی در برخورد با دشمنان است. گستردگی آیات این امکان را فراهم کرده است که موضوع مقاومت اسلامی در قرآن کریم از جهات مختلفی بررسی و تحقیق شود. گوناگونی شیوههای دشمن در رویارویی با اسلام و مسلمانان در دوره معاصر، ضرورت پرداختن به این موضوعات را ایجاب میکند. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانهای، به نقش توحیدباوری در مقاومت اسلامی از دیدگاه قرآن پرداخته شده است. از دستهبندی، بررسی و تأمل در آیات این نتیجه به دست میآید که بیشترین آیات ناظر به این موضوع، مرتبط با اهداف توحیدباوران و افزایش انگیزه مقاومت در آنان است و نیز توحیدباوری رکن اساسی مقاومت اسلامی است و پدیده مقاومت اسلامی از جهات فراوانی با توحیدباوری پیوندی ناگسستنی دارد.
قرآن کریم,مقاومت اسلامی,توحیدباوری,استقامت,عوامل انگیزشی
https://jqss.isca.ac.ir/article_68908.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68908_442d498d31658690797415a4b6643a4b.pdf
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
مبانی قرآنی و روایی مقاومت در کلام مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)
145
164
FA
غلامحسین
اعرابی
عضو هیئت علمی
golamhosein.arabi@gmail.com
10.22081/jqss.2020.68909
مقاومت ایستادگی و سازشناپذیری با ظلم و آمادگی همهجانبه برای حفظ داشتههای مادی و معنوی و بهدستآوردن ارزشهای مادی و معنوی، چه در وجه فردی و چه در وجه جمعی برای رسیدن به مقصودها و مقصدهای مادی و معنویِ تعریفشده در هویت فرهنگی و دینی و تمدنی یک جامعه یا یک امت کبیر است. وقتی چنین آمادگیای بهوجود آید، دیگر آن فرد و جامعۀ «مقاومتیافته» به آرامش مطلوب رسیده و هیچ عامل درونی و بیرونی نمیتواند آن فرد یا جامعه را به نابودی و ازهمپاشی بکشاند.<br /> در این مقاله بر آنیم تا مبانی قرآنی و روایی پیدایش چنین مقاومتی را در کلام مقام معظم رهبری بررسی و تحلیل کنیم؛ البته در کلام رهبری مباحث مهم مربوط به مقاومت مطرح شده است، لیکن در این مقاله فقط به مباحث مربوط به مبانی قرآنی و روایی مقاومت بهاختصار میپردازیم. معظمله تنها راه برونرفت از مشکلات موجود در جهان اسلام را ایستادگی و مقاومت امت اسلامی دانسته است؛ زیرا از سنتهای الهی، حصول پیروزی قاطع به دنبال مقاومت است. این مبانی از مجموع کلام ایشان برای مقاومت بهدست میآید: 1. ایمان به خدا؛ 2. دستور خدا به مقاومت؛ 3. اتکا و توکل به خدا؛ 4. اعتماد به وقوع حتمی وعدههای الهی؛ 5. بصیرت؛ 6. عزم و اراده قوی در راستای رسالت انسانی در دفاع از همنوع و رفع مظالم. روش این مقاله مبتنی بر روش تحلیلی - توصیفی و متکی به کلام رهبری است.
مقاومت,ایمان,بصیرت,صبر,اعتماد به خدا,نصرت الهی,سنت الهی
https://jqss.isca.ac.ir/article_68909.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68909_fc960c6b06741f176096ddc398fa453f.pdf
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن)
مطالعات علوم قرآن
2716-9936
2716 -9944
2
1
2020
03
20
بررسی مستندات حدیثی دکتر سها برای اثبات نسخِ نافی وحیانیت قرآن
165
189
FA
فرج الله
میرعرب
هیئت علمی
mirarab@isca.ac.ir
حسین
رضایی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
hossein.rezaee@ut.ac.ir
10.22081/jqss.2020.68910
دشمنان قرآن، به روشهای گوناگون و دلایل مختلفی تلاش کردهاند تا قرآن را غیرالهی معرفی کنند. در همین راستا، دکتر سها با ادعای وقوع نسخ در قرآن و تعریف خود از آن، وقوع نسخ در قرآن را نشان بشریبودن آن قلمداد کرده است؛ زیرا به زعم او نسخ دلیل وجود تهافت و تعارض است و در کلام خدا که عالم مطلق است، ممکن نیست چنین مشکلاتی وجود داشته باشد. او در بخشی از کتاب <em>نقد قرآن</em>، با تمسک به احادیثی از منابع اهل سنت، تلاش کرده عالمان مسلمان را معتقد به انواع نسخ (نسخ حکم، نسخ تلاوت، نسخ حکم و تلاوت) نشان دهد و نتیجه بگیرد وقوع نسخ، نافی وحیانیبودن قرآن است؛ زیرا میان نسخ قرآن و اصل تغییرناپذیری کلام خداوند تناقض است. پژوهش حاضر به دلیل گستردگی مباحث، به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و براساس منابع کتابخانهای، تنها به نقد و بررسی اخبار و احادیث مورد استناد سها و برداشتهای مبتنی بر آن میپردازد. حاصل پژوهش این است که احادیث مورد استناد ناقد قرآن، ضعیفاند و قابل استناد نیستند و مدعایی را ثابت نمیکنند. پس در قرآن نسخِ باطل واقع نشده و دلیل قابل استنادی برای اثبات ادعا وجود ندارد.
قرآن,دکتر سها,نسخ,احادیث نسخ,وحیانیت قرآن
https://jqss.isca.ac.ir/article_68910.html
https://jqss.isca.ac.ir/article_68910_30b16c5f2bea64014bc0fd08cc9cc957.pdf