ORIGINAL_ARTICLE
مبانی فلسفی کاربرد خیال (تمثیل) در قرآن
تمثیل از مهمترین وجوه معنایی و کلامی بهکاررفته در قرآن است. مقاله پیشِ رو با هدف تبیین چرایی کاربرد تمثیل (خیال) در قرآن به لحاظ هستیشناختی و معرفتشناختی تدوین گردیده است. تحلیل و استنتاج، روش مورد استفاده در این مقاله است. دو گزاره اصلی که مقاله در پی تبیین آن است، عبارتاند از: 1. تمثیلهای قرآنی ماهیت اعتباری و مجازی ندارند؛ یعنی صرف مثال برای آسانشدن فهم نیستند (وجه هستیشناختی)؛ 2. تمثیلهای قرآنی، حقایق متنزلشدهای هستند که موضوع، مبادی و مواد قوه خیال برای فهم معارف قرآنی قرار میگیرند و فهم را امکانپذیر میسازند (وجه معرفتشناختی). در قرآن، تمثیل به معنای توصیفکردن و تشبیه حقایق معقول به نمودهای محسوس بهکار میرود؛ زیرا واقعیتهای عالم مشهود، نمودهای مناسبی برای ترسیم عالم غیب و حقایق معنوی است. تمثیل، فعالیت مهم قوه خیال برای فهم و تفهیم مسائل است که از طریق بازیابی، ترکیب یا خلق صورتهای مثالی (خیالی) متناسب با مفاهیم مورد نظر انجام میپذیرد. قرآن کتاب هدایت انسانها است و نه تنها معارف مندرج در آن، بلکه چگونگی تبیین آن معارف نیز برای افراد بشر حجت و راهگشا است. اراده و تدبیر الهی در بهکارگیری تمثیل در قرآن، آموزههای پربرکتی را برای ما به ارمغان میآورد.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71713_9cd70b84c9e212acb7b683bcab89c3c8.pdf
2021-06-22
7
25
10.22081/jqss.2021.61920.1138
تمثیل
خیال
قرآن
هستیشناختی
معرفتشناختی
مبانی فلسفی
سید مهدی
میرهادی
m.mirhadi@cfu.ac.ir
1
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اصفهان
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
امام خمینی، سید روحالله. (1378). آداب الصلاه. تهران: انتشارات مؤسسه نشر آثار امام خمینی (ره).
2
جوادی آملی، عبدالله. (1378). تسنیم. قم: مرکز نشر اسرا.
3
جوادی آملی، عبدالله. (1382). قرآن در قرآن. قم: مرکز نشر اسرا.
4
جوادی آملی، عبدالله. (1387). هدایت در قرآن. قم: مرکز نشر اسرا.
5
چیتیک، ویلیام. (1383). عوالم خیال (مترجم: سیدمهدی یوسف ثانی). تهران: انتشارات موسسه نشر آثار امام خمینی (ره).
6
حسنزاده آملی، حسن. (1388). سدره المنتهی. قم: نشر الف. لام. میم.
7
حکمت، نصراله. (1385). متافیزیک خیال. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
8
سعیدی روشن، محمدباقر. (1391). تحلیل زبان قرآن و روششناسی فهم آن. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9
صانعی درهبیدی، منوچهر؛ جمیل صلیبا. (1366). فرهنگ فلسفی. تهران: انتشارات حکمت.
10
فولادوند، محمدمهدی. (1381). قرآنشناسی. تهران: موسسه الست فردا.
11
ناظمی قرهباغ، مهدی؛ صافیان، محمدجواد. (1391). امکان طرح عالم خیال بنابر تلقی ملاصدرا. فصلنامه معرفت فلسفی، 6(36)، صص 101-126.
12
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی فطرت بالفعل و بالقوه از دیدگاه آیتالله جوادی آملی و شهید مطهری
فطرت را بیشتر اندیشمندان اسلام پذیرفتهاند؛ زیرا مستند به ادله قرآنی و روایی است. فطریات از موضوعات مشترک میانرشتهای در بین بسیاری از رشتههای علوم انسانی است. یکی از ابعاد فطرت، ثبات فطرت و بررسی فطرت بالقوه و فطرت بالفعل است. موضوع مورد پژوهش در مقاله حاضر عبارت است از اینکه آیا فطرت بالقوه است یا بالفعل. این دو با هم تفاوتی اساسی دارند که منجر به چندین تفاوت دیگر در حوزههای مختلف فرهنگی، تربیتی و اخلاقی میشود. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و با تطبیق دیدگاههای شهید مطهری و آیتالله جوادی آملی انجام گرفته است. با فرض اینکه در فطرت بالقوه، بالفعلشدن آن بستگی به محیط دارد و در فطرت بالفعل، محیط میتواند آن را از کار بیندازد، ویژگیها و ابعاد و نتایج هرکدام از فرضیهها بررسی شد و با تأکید بر این مبنا که معلمِ فطرت خود خدا است و محیط موجب غفلت از آن میشود و کار پیامبر و مربیان در تربیت انسانها تذکر و غفلتزدایی است، فرض فطرت بالفعل قوت گرفت.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71714_b2a23a8a4b3d6a785f9c8eecac449965.pdf
2021-06-22
26
46
10.22081/jqss.2021.61923.1139
فطرت بالفعل
فطرت بالقوه
جوادی آملی
مطهری
ثبات فطرت
علی
نورمحمدیان
anm155@chmail.ir
1
مدرسی معارف اسلامی - اخلاق، دانشگاه قران و حدیث، پردیس تهران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
ابناثیر، مبارک. (1364). النهایه فی غریب الحدیث والاثر (محقق: طاهر احمد الزاوی). قم: موسسه اسماعیلیان.
2
جوادی آملی، عبدالله. (1375). فلسفه حقوق بشر. قم: نشر اسراء.
3
جوادی آملی، عبدالله. (1383). تفسیر تسنیم (چاپ دوم). قم: اسراء.
4
جوادی آملی، عبدالله. (1386). فطرت در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
5
شاهآبادی، محمدعلی. (1387). رشحات البحار (مترجم: زاهد ویسی). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
6
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1372). المیزان فی التفسیر القرآن. تهران: دارالمکتب الاسلامیه.
7
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1384). اصول فلسفه و روش رئالیسم با مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
8
فیاضی، غلامرضا. (1390). علم النفس فلسفی. قم: انتشارات موسسه آموزشی امام خمینی(ره).
9
مطهری، مرتضی. (1362). تعلیم و تربیت. تهران: الزهراء.
10
مطهری، مرتضی. (1370). امدادهای غیبی. تهران: صدرا.
11
مطهری، مرتضی (1374). مجموعه آثار (ج3). تهران: انتشارات صدرا.
12
مطهری، مرتضی. (1379). مجموعه آثار (ج2، چاپ نهم). تهران: انتشارات صدرا.
13
مطهری، مرتضی. (1383). فلسفه تاریخ. تهران: صدرا.
14
مطهری، مرتضی. (1386). فطرت. تهران: صدرا.
15
مطهری، مرتضی. (1398). مجموعه آثار (ج32). تهران: صدرا.
16
مطهری، مرتضی. (1399). مجموعه آثار (ج7). تهران: صدرا.
17
مطهری، مرتضی. (بیتا). مقدمهای بر جهانبینی اسلامی. تهران: صدرا.
18
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد دیدگاه سید قطب درباره نسبت دین و علم تجربی جدید
یکی از مسائل چالشی پیش روی اندیشمندان اسلامی در سدههای اخیر، رابطه دین و علوم تجربی است که متفکران مسلمان با رویکردهای مختلفی در پی تبیین آن برآمدهاند. سید قطب از مشهورترین و تأثیرگذارترین چهرههای اسلامی قرن بیستم، با تفکیک میان علوم ارزشی (انسانی) و علوم محض (تجربی) و منفکدانستن علوم محض از مبانی معرفتی تمدن غرب، اخذ علوم تجربی غربی را بلامانع میداند. در این مقاله با روش توصیف و تحلیل ابتدا به تبیین دیدگاه او درباره تمدن و نسبت دین و علم میپردازیم و نقش علوم تجربی جدید را در تمدن اسلامی مورد نظر او تبیین میکنیم؛ سپس اشکالات نظریه او را مطرح میکنیم که از مهمترین آنها: 1. ناقصبودن نظام معرفتیای که وی در پی اشکال به تمدن غرب مطرح میکند و متناسب بحث «هستها و بایدها» در علوم تجربی به نظریهپردازی نمیپردازد؛ 2. بیتوجهی به تأثیر متقابل علوم ارزشی و علوم محض و نقش جهتدهی علوم ارزشی؛ 3. فقدان بحث از علوم تجربی اسلامی که با ایجاد تغییرات در هدف، منابع، روش و غایت باید به آن پرداخت؛ 4. رویکرد تفسیری همراه با سکوت وی در مواجهه با آیات علمی.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71715_3edf67a226d6bf5c825013fb09b959e3.pdf
2021-06-22
47
75
10.22081/jqss.2021.61466.1123
سید قطب
جامعه اسلامی
تمدن اسلامی
علم تجربی جدید
غرب
حسن
زرنوشه فراهانی
zarnooshe@sru.ac.ir
1
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. تهران. ایران.
AUTHOR
صابر
خلیلی
kh.saber.ali@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. تهران. ایران
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
پارسانیا، حمید. (1388). علم و هویت. فصلنامه حکمت اسراء، (1)، صص 29-36.
2
پارسانیا، حمید. (1390). روششناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: کتاب فردا.
3
پارسانیا، حمید. (1391). عرفانمنش، ایمان، روششناسی بنیادین معرفت اجتماعی سید قطب. دو فصلنامه علمی پژوهشی نظریههای اجتماعی متفکران مسلمان، 2(2)، صص 63-
4
تافلر، آلوین؛ تافلر، هایدی. (1374). به سوی تمدن جدید: تفکر ساسی در موج سوم (مترجم: محمدرضا جعفری). تهران: سیمرغ.
5
تدهوارد؛ جرمی ریفکین. (1374). جهان در سراشیبی سقوط (مترجم: محمود بهزاد). تهران: سروش.
6
توانا، محمدعلی؛ کامکاری، محمد و مصطفوی منتظری، سیدمحمدجواد. (1389). بررسی مواجهه سید قطب و هشام شرابی با پدیده غرب: براساس مدل پدیدارشناسانه. فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، (21)، صص 7-33.
7
جوادی آملی، عبدالله. (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی (چاپ چهارم). قم: مرکز نشر اسراء.
8
حسنی، سیدحمیدرضا؛ علیپور، مهدی و موحد ابطحی، سیدمحمدتقی. (1387). علم دینی؛ دیدگاهها و ملاحظات. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9
حمداله اکوانی، اردوان ارژنگ. (1391). اردوان، مدرنیته و اندیشه احیاگر: مروری بر اندیشه سیاسی سید قطب. مجله دانش سیاسی و بینالملل، 1(2)، صص 33-54.
10
خسروپناه، عبدالحسین. (1379). کلام جدید. قم: مرکز مطالعات و پژوهشهای حوزه
11
علمیه قم.
12
ذهبی، محمدحسین. (1369). التفسیر و المفسرون (چاپ دوم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
13
سوزنگر، سیروس. (1383). اندیشه سیاسی سید قطب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
14
سیاوشی، کرم. (1385). بررسی تطبیقی نظریه جامعیت قرآن از دیدگاه سید قطب. فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث 3 (6)، صص 7-25.
15
سیاوشی، کرم. (1389). ارزش دانشهای کهن و نوین غیرمسلمانان در اندیشه سید قطب. معرفت، 19(156)، صص 101-118.
16
سیاوشی، کرم. (1389). تحلیل انتقادی مبانی و روش تفسیری سید قطب در فی ظلال القرآن. تهران: نشر بینالملل.
17
سید قطب. (1365). فاجعه تمدن و رسالت اسلامی (مترجم: علی حجتی کرمانی). تهران: القبس.
18
سید قطب. (1372). ما چه میگوییم (مترجم: سیدهادی خسروشاهی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
19
سید قطب. (1379). عدالت اجتماعی در اسلام (مترجمان: محمدعلی گرامی و سیدهادی خسروشاهی). قم: بوستان کتاب.
20
سید قطب. (1386). آینده در قلمرو اسلام (مترجم: سیدعلی خامنهای). تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
21
سید قطب. (1423ق). خصائص التصور الاسلامی. قاهره: دارالشروق.
22
سید قطب. (1425ق). فی ظلال القرآن. قاهره: دارالشروق.
23
سید قطب. (1427ق). السلام العالمی و الاسلام. بیروت: دارالشروق.
24
سید قطب. (1962م). الاسلام و مشکاة الحضاره. قاهره: داراحیاء کتب العربیه.
25
سید قطب. (1979م). معالم فی الطریق. بیروت: دارالشروق.
26
شاطبی، ابراهیم بن موسی. (1422ق). الموافقات فی اصول الشریعه (مصححان: عبدالله دراز و عبدالسلام عبدالشافی). بیروت: دارالکتب العلمیه.
27
طنطاوی جوهری. (1412ق). الجواهر فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
28
فروند، ژولین. (1362). نظریههای مربوط به علوم انسانی (مترجم: علیمحمد کاردان). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
29
گلشنی، مهدی. (1385). علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یکم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
30
گلشنی، مهدی. (1394). از علم سکولار تا علم دینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
31
مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). معارف قرآن: خداشناسی، کیهانشناسی، انسانشناسی (مشکات). (چاپ دوم). قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
32
مطهری، مرتضی. (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: انتشارات صدرا.
33
مهدینژاد، سیدرضا؛ واسعی، علیرضا. (1397). درآمدی انتقادی بر دیدگاه سید قطب درباره جوامع متمدن و غیر متمدن. تاریخ و فرهنگ، 5(101)، صص 65-83.
34
هانتینگتون، ساموئل. (1378). برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی (مترجم: محمدعلی رفیعی). تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
35
ORIGINAL_ARTICLE
طلاق عاطفی و راهکارهای قرآنی پیشگیری از آن
طلاق عاطفی حکایت از گسستی عمیق در صمیمیت و روابط عاطفی میان همسران دارد. آمارها حاکی از روند روبهرشد این پدیده نامیمون است که زنگ خطری برای سلامت اجتماع به شمار میرود. اهمیتِ بررسی این مسئله و ضرورتِ پرداختن به راهحلهای پیشگیرانه آن، انگیزه انجام بسیاری از مقالات و تحقیقات بوده است که با رویکردی جامعهشناسانه و روانشناسانه، در حل این معضل کوشیدهاند. ویژگی ممیِز این نوشتار، رویکرد متفاوت آن در رویارویی با پدیده طلاق عاطفی است. استمداد از کلام الهی، بهعنوان خالق همسران که نظام زوجیت را بر مبنای «لتسکنوا الیها» بنا نهاده و بیشترین اشراف را بر فطریات و نیازهای بشر دارد، میتواند روشنگر راه و فصلالخطاب تمام آرا و نظریات باشد. بر این اساس در این مقاله به روشی توصیفی ـ تحلیلی پس از بیان کوتاهی از مفاهیم مرتبط، راهکارهای قرآنی پیشگیری از طلاق عاطفی، بررسی شده است.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71716_6fccb5beef6de09052ef54b70665d278.pdf
2021-06-22
76
106
10.22081/jqss.2021.59943.1098
طلاق عاطفی
راهکار
پیشگیری
تقوا
صله رحم
مشورت
کفویت
نشوز
محمد صادق
یوسفی مقدم
m.yousefimoqaddam@isca.ac.ir
1
مدیر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
LEAD_AUTHOR
لیلا
دین دوست سرخابی
leiladindoost@yahoo.com
2
طلبه سطح چهار، قم، ایران
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* نهج البلاغه.
2
ابنمنظور، محمد. (1426ق). لسان العرب. بیروت: موسسه اعلمی.
3
اکبری، محمود. (1388). مهارتهای زندگی. قم: نشر فتیان.
4
انصاریان، حسین. (1386). نظام خانواده در اسلام (چاپ بیست و ششم). قم: ام ابیها.
5
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
6
بخارایی، احمد. (1386). جامعهشناسی زندگیهای خاموش در ایران. تهران: پژواک جامعه.
7
بستان (نجفی). حسین. (1387). اسلام و جامعهشناسی خانواده. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8
پاینده، ابوالقاسم. (1354). نهج الفصاحه (چاپ نهم). تهران: جاویدان.
9
پرتو، ابوالقاسم. (1377). واژهیاب؛ فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه. تهران: اساطیر.
10
تاجدینی، علی. (1375). یادها و یادگارها حکایاتی از علامه طباطبایی. تهران: پیام نور.
11
تبریزی، مصطفی. (1385). فرهنگ توصیفی خانواده و خانواده درمانی. تهران: فراروان.
12
ترکمان، فرح؛ اسکافی، مریم؛ عیدگاهیان، ندا و سهرابی، ایرج. (1393). همگنی صمیمیت و طلاق عاطفی با استفاده از نرم افزار تحلیل شبکه. مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، (21)، صص 25-50.
13
جوادی آملی، عبدالله. (1378). زن در آینه جلال و جمال. قم: دارالهدی.
14
حرعاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسایل الشیعه. قم: آلالبیت :(علیهم السلام).
15
حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415ق). نورالثقلین (چاپ چهارم). قم: اسماعیلیان.
16
خمینی، روحالله. (بیتا). تحریر الوسیله. قم: دارالعلم.
17
راغب اصفهانی، حسین. (1383). مفردات الفاظ قرآن (چاپ چهارم). قم: ذوی القربی.
18
رشید، خسرو و حسنوند، فضلالله و رشتی، عابده. (1398). بررسی عوامل برون فردی مؤثر بر طلاق عاطفی در میان زنان. مطالعات زن و خانواده، 7(1)، صص ۱۱۷ – ۱۳۷.
19
روشنی، شهره؛ غروی نائینی، نهله و باستانی، سوسن. (1394). تجربه احساس آرامش در زنان در زندگی زناشویی. مجله مطالعات زنان و خانواده، 3(6)، صص 61-89.
20
زمخشری، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف (چاپ سوم). بیروت: دارالکتاب العربی.
21
سبزواری، محمد. (1419ق). ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
22
ستار، پروین؛ داودی، مریم و محمدی، فریبرز. (1391). عوامل جامعهشناختی موثر در طلاق عاطفی بین خانوادههای تهرانی. مجله مطالعات راهبردی زنان، 14(56)، صص 119-154.
23
شبر، عبدالله. (1410ق). تفسیر القرآن الکریم (چاپ دوم). قم: دارالهجره.
24
شرف الدین، حسین. (1386). تحلیلی اجتماعی از صله رحم (چاپ دوم). قم: بوستان کتاب.
25
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1362). الخصال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
26
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: انتشارات اسلامی.
27
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فى تفسیر القرآن (مترجم: محمدباقرموسوی، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
28
طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن (چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
29
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران: انتشارات ناصرخسرو.
30
طوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
31
فاتحیزاده مریمالسادات؛ بهجتی اردکان، فاطمه و نصراصفهانی، احمدرضا. (1384). بررسی تاثیر عوامل خانوادگی در پایینبودن آمار طلاق در شهرهای یزد، اردکان و میبد. مجله مطالعات تربیتی و روانشناسی، (21)، صص 117- 136.
32
فولادیان، مجید؛ شجاعی قلعهنی، مینا. (1399). مطالعه جامعهشناختی فرایندهای وقوع طلاق. خانوادهپژوهی، (62)، صص ۲۳۱-۲۵۷.
33
قرشی، سیدعلىاکبر. (1377). تفسیر احسن الحدیث (چاپ سوم). تهران: بنیاد بعثت.
34
کراجکی، محمد بن علی. (1410ق). کنز الفوائد. قم: دارالذخائر.
35
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). اصول کافی (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
36
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار (چاپ دوم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
37
مطهری، مرتضی. (1372). مجموعه آثار. قم: صدرا.
38
معرفت، محمدهادی. (1416ق). تلخیص التمهید (چاپ دوم). قم: انتشارات اسلامی.
39
مغنیه، محمدجواد. (بیتا). التفسیر المبین. قم: بنیاد بعثت.
40
مقدسپور، علی. (1352). روانشناسی اجتماعی. اصفهان: مشعل.
41
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1371). تفسیر نمونه (چاپ نهم). قم: دارالکتب الاسلامیه.
42
نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهرالکلام (چاپ هفتم). بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
43
نوق بهرمان علیزاده، فاطمه. (1399). عوامل اثرگذار بر طلاق عاطفی و دلزدگی زناشویی زوجین. رهیافتهای نوین در مطالعات اسلامی، (3)، صص 119-137.
44
نیازی، محسنه؛ افرا، هادی و میری، سمیه. (1399). فراتحلیل مطالعات انجام شده پیرامون عوامل موثر بر طلاق عاطفی در جامعۀ ایران. تغییرات اجتماعی – فرهنگی، 17(64)،
45
صص ۱۸۵ – ۲۰۱.
46
هاشمی شاهرودی، محمود و دیگران. (1426ق). فرهنگ فقه مطابق اهلبیت :(علیهم السلام) . قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
47
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی چالش کلامی و اخلاقی تفسیر آیات 1-10 سوره عبس از نگاه فریقین
شأن نزولهای مختلف، ارائه تفسیر منطقی و بدون چالش از آیات 1-10 سوره عبس را با دشواری همراه کرده است. توجه به مقام عصمت پیامبر اکرم|(صل الله علیه وآله) در حوزه کلام اسلامی از یک سو و منزلت اخلاقی ایشان در حوزه اخلاق اسلامی از سوی دیگر از مهمترین نقاط چالشبرانگیز در این تفاسیر است. این مقاله با روش کتابخانهای و توصیفی- تحلیلی بعد از واکاوای دیدگاه مفسران مشهور فریقین، نظریات مفسران شیعی را که برخاسته از سه شأن نزول مختلف است، به چهار گروه تقسیم میکند. یک دسته از این تفاسیر، مطابق نظر مفسران اهل سنتاند و خطاب آیات را متوجه پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) میدانند و ضمن بیان دلایلی، آن را با مقام عصمت و منزلت اخلاقی ایشان در تنافی نمیبینند. دسته دیگر تفاسیر، ساحت رسول اکرم(صل الله علیه و آله)را مبرا و منزه از خطاب این آیات دانستهاند. این نظر در عین حق و مشهوربودن، نقطه ابهامی با خود به همراه دارد که از نظرها مغفول مانده است. دسته سوم، دو نظر گفتهشده را قابل جمع میدانند. نویسنده این نوشتار، با ارائه دلیل، گروه چهارم از تفاسیر شیعی را برمیگزیند تا هم بر نظر حق و مشهور مفسران شیعی که این تفسیر با آن همراهی دارد، اصرار ورزد و هم نقطه ابهام موجود در تفسیر آنان را با این انتخاب مرتفع سازد.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71717_8a320cd00d2e2b4a0681456876ee4ade.pdf
2021-06-22
107
129
10.22081/jqss.2021.61326.1120
سوره عبس
عقاید
اخلاق
تفاسیر اهل سنت
تفاسیر شیعه
مرضیه
ورمزیار
varmazyar14@gmail.com
1
دانشگاه معارف اسلامی
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
آلوسی، سیدمحمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم (محقق: عطیه علی عبد الباری). بیروت: دارالکتب العلمیه.
2
بحرانی، سیدهاشم. (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن (محقق: قسم الدراسات الاسلامیه موسسه البعثه). قم: بنیاد بعثت.
3
بیضاوی، عبدللّه بن عمر. (1418 ق). انوار التّنزیل و اسرار التّاویل (محقق: محمد بن عبد الرحمن المرعشلی). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
4
رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ رستمی، احترام. (1396). بررسی رویکرد مفسران در تفسیر آیات نخست سوره عبس». فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری، 8(31)، صص 7-24.
5
رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1387). تفسیر قرآن مهر. قم: انتشارات پژوهشهای تفسیر و علوم قرآنی.
6
زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.
7
سید قطب. (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دارالشروق.
8
سیوطی، جلال الدین. (1404ق). الدر المنثور فى تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیتاللّه مرعشی نجفی(ره).
9
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
10
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (محقق: محمدجواد بلاغی). تهران: ناصرخسرو.
11
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
12
طوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن (محقق: احمد قصیر عاملی). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
13
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین (محقق: سیدهاشم رسولی محلاتی). قم: انتشارات اسماعیلیان.
14
علم الهدی، سیدمرتضی. (بیتا). تنزیه الانبیاء. قم: دارالشریف الرضی.
15
فخرالدین رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
16
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
17
قمی، علی بن ابراهیم. (1363). تفسیر قمی (محقق: طیب موسوی جزایری). قم: دارالکتاب الاسلامیه.
18
محسنی، سیدکاظم. (1393). تحلیل دیدگاه تفسیری فریقین در خصوص آیات آغازین سوره عبس». مجله مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، (3). صص 125-142.
19
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
20
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی روایات سیره امام علی× در تطبیق بر آیات 87 و 88 سوره مائده
گزارههای تاریخی از سنت و قضایای نقلشدۀ بیانگر سیره معصومان علیه السلام از جمله مباحثی هستند که به دلیل حجیت فعل و قول و تقریر معصوم، از اهمیت ویژهای برخوردارند؛ ولی به دلیل وجود اطلاعات غیردقیق و ناپذیرفتنیِ ناشی از جعل، کذب، تحریف، ضعف در سند یا دلالت و محتوا و مخالفت با قرآن و عقل، نمیتوان به تمامی این گزارهها اعتماد کرد. پژوهش پیشِ رو با شیوهی توصیفی ـ تحلیلی و با مطالعه کتابخانهای در پی تحلیل و ارزیابی محتوایی اخبار و روایات منابع فریقین، ذیل آیات 87 و 88 سوره مائده، منطبق بر معیارها و گزارههای قرآنی است. در مجموع منابع شیعه و اهل سنت، چهار دسته از اخبار بهصراحت به نوع رفتار و سیره حضرت علی علیه السلام مرتبط با آیات 87 و 88 سوره مائده پرداختهاند که غالب این روایات قابل اعتماد نیستند. مضمون این دسته از روایات آن است که حضرت علی علیه السلام با سنّت پیامبر مخالفت کرده است؛ ازاینروآیات 87 و 88 سوره مائده در خصوص ایشان نازل شده است. دلایل عدم پذیرش این روایات عبارتاند از: عدم مطابقت محتوایی با معارف قطعی قرآن کریم همچون عصمت و و ناسازگاری با اصول پذیرفته شدۀ اخلاقی، ناسازگاری با شأن و جایگاه امام معصوم، گزارههای تاریخی قطعی و مسلم، وجود اضطراب و اختلاف در روایات و منتقلهبودن برخی روایات.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71718_ea0719701abe38545602972fbf6f4afc.pdf
2021-06-22
130
153
10.22081/jqss.2021.61781.1132
امام علی×
عثمان بن مظعون
روایات سیره
حرامکردن حلالها
لیلا
ابراهیمی
ebrahimi.ly1@gmail.com
1
جامعه الزهرا
LEAD_AUTHOR
سید محمد
نقیب
amin200057@yahoo.com
2
دانشگاه علوم و معارف قرآن
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
ابن بابویه، ابوجعفر محمّد بن علی. (1404ق). عیون أخبار الرضاعلیه السلام. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
2
ابن حجر، احمد بن علی. (بیتا). فتح الباری شرح صحیح البخاری (چاپ دوم). بیروت: دارالمعرفة للطباعة والنشر.
3
ابنحنبل، احمد. (بیتا). مسند احمد. بیروت: دارصادر.
4
ابنشهرآشوب، رشیدالدین ابوعبدالله محمّد بن علی. (1376). مناقب آل أبی طالب. نجف: المکتبة الحیدریة.
5
إربلی، علی بن أبی الفتح. (1405ق). کشف الغمه فی معرفه الائمه. بیروت: دارالأضواء.
6
الصفدی، صلاح الدین خلیل بن أیبک بن عبدالله. (1420ق). وافی بالوفیات (محقق: أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى). بیروت: دارإحیاء التراث.
7
بحرانی، سیدهاشم. (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
8
بخاری، ابوعبدالله محمّد بن اسماعیل. (1406ق). تاریخ الصغیر. بیروت: دارالمعرفه.
9
بغوی، حسین بن مسعود. (1420ق). تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
10
بلاذری، أحمد بن یحیى بن جابر. (1959م). أنساب الأشراف. مصر: معهد المخطوطات بجامعة الدول العربیة بالاشتراک مع دارالمعارف بمصر.
11
جزایرى، نعمتالله بن عبدالله. (1388). عقود المرجان فی تفسیر القرآن. قم: نور وحی.
12
حرّ عاملی، محمّد بن حسن. (1367). وسائل الشیعة الى تحصیل مسائل الشریعة. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
13
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. (1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
14
حبری، حسین بن حکم. (1408ق). تفسیر الحبری. بیروت: موسسة آلالبیت علیهم السلام : لإحیاء التراث.
15
حلّی، حسن بن یوسف. (1413ق). کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام. قم: مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه.
16
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415ق). تفسیر نورالثقلین (چاپ چهارم). قم: اسماعیلیان.
17
زرکلی، خیرالدین الزرکلی. (1980م). الأعلام (چاپ پنجم). بیروت: دارالعلم للملایین.
18
سلطان علی شاه، سلطان محمّد بن حیدر. (1408ق). بیان السعادة فی مقامات العبادة (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
19
سید رضی، ابوالحسن محمّد بن الحسین. (1370). نهج البلاغة (محقق: محمّد عبده). قم: دارالذخائر.
20
سیوطی، جلالالدین. (1404ق). الدر المنثور فى تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیةالله مرعشى نجفی(ره).
21
صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صل الله علیه وآله(محقق و مصحح: محسن بن عباسعلى کوچه باغى). قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی (ره).
22
طباطبایی، سیدمحمّدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
23
طبرسی، احمد بن علی. (1386ق). الاحتجاج. نجف الاشرف: دارالنعمان للطباعة والنشر.
24
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران: ناصرخسرو.
25
طبری، ابوجعفر محمّد بن جریر. (بیتا). تاریخ الطبری. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوع.
26
طبری، ابوجعفر محمّد بن جریر. (1412ق). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت: دارالمعرفة.
27
طوسی، محمّد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
28
طیب، عبدالحسین. (1369). اطیب البیان فی تفسیر القرآن (چاپ دوم). تهران: اسلام.
29
عیاشی، محمّد بن مسعود. (1380ق). کتاب التفسیر. تهران: چاپخانه علمیه.
30
فارس تبریزیان حسون. (بیتا). عثمان بن مظعون. بیجا: بینا.
31
فیض کاشانی، ملاحسن. (1415ق). الصافی (چاپ دوم). تهران: صدر.
32
فیض کاشانی، ملاحسن. (1373). الوافی. اصفهان: مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی علیه السلام العامة.
33
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا. (1368). تفسیر کنز الدائق و بحرالغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
34
قمى، على بن ابراهیم. (1367). تفسیر القمی (چاپ چهارم). قم: دارالکتاب.
35
کلینی، محمّد بن یعقوب. (1367). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
36
کوفی، فرات بن ابراهیم. (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
37
کاشانى، ملافتحالله. (1423ق). زبده التفاسیر. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
38
متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام. (1989م). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. بیروت: مؤسسة الرسالة.
39
مجلسی، محمّدباقر. (1404ق). بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
40
مجلسی، محمّدباقر. (1366). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
41
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
42
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد برخی مقالات دایرةالمعارف قرآن الیور لیمن درباره حوا، ساره، مریم و خدیجه، زنان منسوب به پیامبران
«قرآن، یک دایرةالمعارف» معروف به دایرةالمعارف قرآن اثر الیور لیمن نویسنده آمریکایی است که مقالات آن مشتمل بر موضوعات و مباحث مربوط به قرآن و مفسران است. این دایرةالمعارف نیز مانند دیگر آثار مستشرقان در کنار برخی مطالب مفید، دارای شبهات عقیدتی، فقهی و... است که بررسی آن شبهات و پاسخ به آنها را بایسته میسازد. نوشتار حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی شبهاتی درباره حوا، ساره، مریم و خدیجه از زنان منسوب به پیامبران پرداخته است که این شبهات عبارتاند از: آفرینش حوا از دنده چپ آدم، منحصرکردن نسل ابراهیم به فرزندان ساره، ادعای متأهلبودن حضرت مریم و تأیید نزول وحی بر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله از سوی حضرت خدیجه. شبهات یادشده با نقدهایی روبهرو است از جمله: همطرازی آفرینش آدم و حوا و مردودبودن ادعای آفرینش حوا از دنده چپ آدم، وجود دلایل متعدد درباره ادامه نسل حضرت ابراهیم علیه السلام از اسحاق و اسماعیل علیه السلام، خلط مباحث قرآن با افسانه در ماجرای حضرت مریم علیها السلام و دلالت آیات عدم مس بر ازدواجنکردن ایشان و جعلیبودن روایات تأیید نزول وحی بر پیامبر به واسطه حضرت خدیجه علیها السلام:.
https://jqss.isca.ac.ir/article_71719_f5a06ac9e4a5ea6aa0259efcaff21203.pdf
2021-06-22
154
176
10.22081/jqss.2021.61877.1137
همسر و مادر پیامبران
دایرةالمعارف الیور لیمن
شبهات قرآنی
مستشرقان
زنان
نجمه
قافی
goftogoo@iran.ir
1
دانشگاه معارف اسلامی
LEAD_AUTHOR
محمدهادی
منصوری
mmh.f110@yahoo.com
2
دانشگاه معارف اسلامی
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* نهج البلاغه
2
ابن بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3
ابن جزى غرناطى، محمد بن احمد. (1416ق). کتاب التسهیل لعلوم التنزیل. بیروت: شرکت دارالارقم بن ابى الارقم.
4
ابن سعد، محمد. (1410ق). الطبقات الکبرى. بیروت: دارالکتب العلمیة.
5
ابن کثیر دمشقى، اسماعیل. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیة.
6
ابن هشام. (1416ق). السیره النبویه. بیروت: دارالکتب العربی.
7
امین، سیده نصرت. (1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران: نهضت زنان مسمان.
8
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1410ق). صحیح البخاری. قاهره: جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة.
9
بغدادی، علاء الدین على بن محمد. (1415ق). لباب التاویل فى معانى التنزیل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
10
بیهقی، احمد بن حسین. (۱۴۰۵ق). دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
11
ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد. (1418ق). جواهر الحسان فى تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربى.
12
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دارالعلم للملایین.
13
حسن بن على، امام یازدهم علیه السلام. (1409ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام (محقق و مصحح: مدرسه امام مهدى عجل الله فرجه ). قم: مدرسة الإمام المهدی عجل الله فرجه.
14
حقى بروسوى، اسماعیل. (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دارالفکر.
15
خطیب، عبدالکریم. (1424ق). التفسیر القرآنى للقرآن. بیروت: دارالفکر.
16
رشید رضا، محمد. (1427ق). تفسیر القرآن الحکیم (المنار). بیروت: دارالفکر.
17
زحیلی، وهبه بن مصطفی. (1422ق). تفسیر الوسیط. بیروت: دارالفکر.
18
زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (ج1 و4). بیروت: دارالکتاب العربی.
19
سبزواری نجفی، محمد بن حبیبالله. (1419ق). ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
20
صالحی شامی، محمد بن یوسف. (1414ق). سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد. بیروت: دارالکتب العلمیة.
21
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر نشر اسلامی.
22
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
23
طبری، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر طبری). بیروت: دارالمعرفه.
24
طوسی، محمد بن الحسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربى.
25
طیب، سیدعبدالحسین. (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
26
عروسى حویزى، عبدعلى بن جمعة. (1415ق). تفسیر نور االثقلین. قم: اسماعیلیان.
27
فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: داراحیاء التراث العربى.
28
قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
29
قمی، علی بن ابراهیم. (1367). تفسیر قمی. قم: دارالکتاب.
30
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا. (1368). کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
31
کاشانى، ملافتح الله. (1336). منهج الصادقین فى الزام المخالفین. تهران: علمی.
32
گلن، ویلیام؛ مرتن، هنری. (1379). کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید (مترجم: فاضلخان همدانی). تهران: اساطیر.
33
مراغی، احمد بن مصطفی. (بیتا). تفسیر المراغی. بیروت: داراحیاء التراث العربى.
34
معرفت، محمدهادی. (1375). تاریخ قرآن. تهران: سمت.
35
مغنیه، محمدجواد. (بیتا). التفسیر المبین. قم: بنیاد بعثت.
36
مقدسی، مطهر بن طاهر. (بیتا). البدء و التاریخ. بیروت: مکتبة الثقافة الدینیة.
37
مک اولیف، جین دمن. (1392). دائره المعارف قرآن (مترجم: حسین خندقآبادی و دیگران). تهران: حکمت.
38
مکارم شیرازی، ناصر و همکارن. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
39
وقار، محمدحسین. (1393). دانشنامه قرآن کریم. تهران: اطلاعات.
40